DSCN6564 (Kopiowanie)

4

Biologia - repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie mrgyctoe

innąd apOuHny

Trzeci listek zarodkowy-mezodenna—powstałe sposobem

— zwij nerwowy tcloblastycznym lub cnlerocelicznym. U zwierząt pierwoustych a / __    przewód    (_np.mięczaków.pierścienic,stawonogów)mczodermapowstaje

z pojedynczego, ściśle określonego blastomeru (embriolodzy ^rz*^^k    oznaczyli go numerem 4d), z którego powstają dwie komórki

macierzyste mezodermy (zwane tcloblastami lub mezoblastanu). odbyt    Komórki te (porówn-ryc. 8-5) ułożone są w blastocelu po dwóch

pasmo

mezodermy

52L

B

stronach pragęby. Kolejne podziały teloblastów umożliwiają powstanie mezodermy (sposób teloblastyczny). W sznurach

— ^wientacrae^aek powstających komórek mezodermalnych wytwarzają się

szczeliny - z nich powstaje wtórna jama ciała (celoma), zwana jama ca«a w tym przypadku schizoceloma (powstaje bowiem przez (scMzoceiomo) rozszczepienie pasma mezodermy).

Jolito

(ondoderma) Ryc. 8-5. Schemat powstawania mezodermy u zwierząt pierwoustych

(pierścienic) - mczoderma zamalowana na czarno; A - larwa pierścienicy (troć ho fora);

Zwierzęta wtórouste (szkarłupnie, strunowce) wytwarzają mezodermę sposobem entero-cclicznym. W typowym przypadku - u bezowodniowców - mezodenna powstaje z endodermy (ryc. 8-6). Jest ona początkowo fragmentem endodermalnej wy ściółki gastrocelu, gdy jednak jama gas truli zaczyna rozrastać się, wyodrębnia się wyraźne światło jelita pierwotnego, zaś komórki mezodermy otaczają dwa symetryczne fragmenty gastrocelu i powstaje w ten sposób wtórna jama ciała (celoma), określana mianementerocelomv (ponieważ powstała z fragmentu prajelita). U owodniowców (np. u człowieka) mczoderma powstaje z ektodermy (ryc. 8-7.8-8).

Trzeci listek zarodkowy początkowo utworzony jest z niezróżnicowanych komórek, następnie jednak zaczyna dzielić się na wyraźne segmenty —somity (zwane także mezodermą przyśrodkową) —oraz na nabłonek okrywający wtórną jamę ciała - tzw. splanchnomer, czyli mezodermę boczną (ryc. 8-6/0). W tylnej części ciała pomiędzy somitami a splanchnomerem gromadzą się komórki mezodermy pośredniej, z której rozwiną się m. in. zawiązki nerek (nefrotomy). Somity u ssaków-np. u człowieka - podzielą się na trzy podstawowe części: miotom (zawiązek mięśni) oraz sklerotom (zawiązek szkieletu) idermatom (zawiązek skóry właściwej); te dwa ostatnie to już mezenchyma. Mezenchyma powstawać może także z mezodermy bocznej i pośredniej. Różnicowanie listków zarodkowych rozpoczyna proces orcanogenezy czyli powstawania narządów. Pierwszy etap tego procesu to powstanie pierwotnych narządów osiowych.

w kierunku endodermy i w ten sposób wytwarza się pasmowate zgrubienie ektodermy. zwane smugą pierwotną. W przedniej części smugi pierwotnej powstaje rozszerzenie, zwane węzłem Henscaa

Zdecydowanie inaczej niż u lancetnika przebiega gastrulacja u ptaków, ze względu na fakt, iż bruzdkowanie miało miejsce jedynie w niewielkim obszarze bieguna animalnego na ogromnej kuli żółtka (ryc. 8-2). Powstała w ten sposób grupa komórek, wyodrębniona błonami z cytoplazmy, lecz nie oddzielona od żółtka. Dalsze podziały blastometów prowadzą do powstania dwóch warstw: wierzchniej, z której rozwinie się zarodek i dolnej, zwanej peryblastem. Peryblast ma charakter zcspólni (syncy-tium) i nie wytwarza tkanek zarodkowych, natomiast odżywia zarodek, rozkładając żółtko. Blastomcry. usytuowane nad peryblastem. dzielą się dalej i wytwarzają dwie warstwy: wierzchnią - ektodermę (zwaną epiblastem) i dolną- endodermę (tzw. hypoblast). Pomiędzy nimi znajduje się jama blastuli. Taki zarodek określamy mianerndyskoblastuli; jest ona oddzielona w środkowej części od leżącego pod mą żółtka w^.ką_ftzczelina pndzamdkowa. Komórki ektodermy w dyskoblastuli wędrują pojedynczo w doł.