DSCN6578 (Kopiowanie)

wielkocząsteczkowymi substancjami białkowymi. Pierwszy z nich otrzymano w wyciągach z... wątroby ssaków, drugi zaś z rdzenia kręgowego. Jak się wydaje, szereg substancji indukujących ma naturą przeciwciał.

W rozwoju bardzo ważną rolę odgrywają także antygeny na powierzchni komórek, które umożliwiają wzajemne rozpoznawanie się. Komórki poszczególnych listków zarodkowych i zawiązków wykazują powinowactwa selektywne: jeżeli zarodek zostanie rozdzielony na poszczególne komórki, które następnie będziemy hodować, to zauważymy wyraźną tendencję do układania się w specyficzne grupy i warstwy. Tak np. komórki ektodermy układać się będą zawsze na zewnątrz pozostałych, komórki mezodermy wnikają pomiędzy ektodermę i endodermę i mają tendencję do wyścielania jam ciała. Komórki pochodzące z neurocktodermy płytki nerwowej wytwarzają puste w środku kanaliki (cewa nerwowa) lub pęcherzyki (pęcherzyki mózgowia). Komórki mezenchymy gromadzą się zwykle w pobliżu nabłonka; rozproszone chondroblasty (komórki twórcze chrząstki) będą dążyć do skupiania się i wytwarzania ognisk chrząstkotwórczych.

Czynniki indukujące, a także antygeny i przeciwciała wytwarzane są przez komórki tylko wówczas, gdy komórki te posiadają odpowiednie geny. Poza tym do wytworzenia niezbędnych czynników nieodzowne są substancje, z których one powstaną oraz odpowiednie — nie powodujące zakłóceń -wpływy środowiska. A zatem prawidłowość rozwoju embrionalnego zależy od prawidłowości genotypu oraz od wpływów środowiska na zarodek. Biorąc to pod uwagę, a także mając na uwadze złożoność procesów rozwojowych, wydaje się wręcz dziwne, iż tak rzadko mają miejsce anomalie (wady) wrodzone Zdarzają się jednak, stanowiąc istotny problem medyczny; mniej więcej raz na sto urodzin rodzi się dziecko z rozszczepem podniebienia, szpotawością stóp lub rozszczepieniem kręgosłupa. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) najczęstszymi wrodzonymi wadami człowieka są uchyłek jelita krętego i poczwórne moczowody; występują w 4% przypadków, choć ich obecność stwierdza się nieraz dopiero u dorosłych ludzi podczas interwencji lekarskiej. Anomalie rozwojowe podzielić możemy na:aplazje (brak narządu lub jego części), hipoplazie (niedorozwój narządu), hipotrofie (niedostateczny wzrost), hipertrofie (nadmierny wzrost).ektopie czyli heterotopie (niewłaściwa lokalizacja narządu, np. oko w brzuchu), heteronlazie (zaburzenia różnicowania narządów), a takżestenozy (zwężenia) i atrezje (brak) naturalnych kanałów (np. moczowodów, jam serca) lub ich dylatacie (rozszerzenia). Niektóre anomalie uniemożliwiają przeżycie zarodka lub noworodka i są przedmiotem zainteresowania gałęzi embriologii, zwanej teratologią. Należą do nich np. zroślaki, a więc te przypadki ciąży mnogiej, w których bliźnięta nie są całkowicie rozdzielone, lecz pozostają połączone fragmentami ciała (tzw. „bliźnięta syjamskie”, nazywane tak od miejsca urodzenia- Syjamu, czyli Tajlandii— dwóch zrośniętych sióstr, które zarabiały na życie występując w cyrkach). Dzieci takie mogą nieraz urodzić się żywe; dziś istnieją zazwyczaj warunki do ich chirurgicznego rozdzielenia, lecz kiedyś nie było to możliwe.

Wady wrodzone możemy podzielić na u warunkowane genetycznie (opisane przeze mnie w loafe 6-17 i 6-18) oraz wady rozwojowe, wywołane działaniem szkodliwego czynnika na rozwijając)' się zarodek. Czynniki wywołujące wady określamy mianem teratogennych (łac. teras - potwór). Należą do nich:

1.    czynniki fizyczne (np. promienie rentgenowskie, promieniowanie jonizujące innego typu. niedotlenienie płodu i znacąnc zmiany temperatury oraz ciśnienia w worku płodowym);

2.    czynniki chemiczne: braki substancji odżywczych (zwłaszcza witamin), ale także np. nadnuw I niektórych witamin (wit. A), większość leków, alkohol i narkotyki, substancje rakotwóren' I powstające podczas spalania papierosów, nikotyna, rozpuszczalniki organiczne (np, acciofl- I benzen, ksylen) i in.

3.    czynniki biologiczne: np. wirusy (wirus różyczki, wirus grypy), bakterie, np. kręick bl»d> I wywołujący kiłę.

9*

ź

0m

Zna

łub# penie** z nią dok

Spoś

potraw bo ponstaćm Pńwństfc Innan Ptaaailtów

fi

2SJ

SN