DSCN6629 (Kopiowanie)

* CY*»** 79

* CY*»** 79

przeciętych wypustek: o ile zachowana jest osłonka mielinowa, od strony perikarionu już w ciągu najbliższej doby po uszkodzeniu zaczyna pączkować nowy akson (część obwodowa po uszkodzeniu ulega degeneracji).

Im więcej substancji przekaźnikowej syntetyzuje neuron i im więcej receptorów znajduje się w błonie postsynaptycznej, tym szanse przewiedzenia impulsu są większe. Jednym z praktycznych zastosowań tej wiedzy jest stwierdzenie, że im częściej powtarzamy jakiś materiał, tym lepiej go zapamiętujemy i rozumiemy.

Jak się okazało, receptory reagują na przestrzenna budowę cząsteczek neuroprzekaźników. Ta sama substancja może zatem łączyć się z dwoma lub więcej rodzajami receptorów, a pobudzenie każdego z nich powoduje często inne efekty. Na przykład histamina, uwalniana na zakończeniach nerwów histaminergicznych m. in. reguluje uwalnianie soków trawiennych i śluzu w przewodzie pokarmowym: wydzielana jest także do krwi w procesach zapalnych. Pobudza ona receptory w różnych komórkach, mogąc powodować szereg przykrych objawów. Dlatego też od ok. 1935 roku poszukiwano substancji o budowie chemicznej podobnej do histaminy, która byłaby jej antagonistą (tzn. łączyłaby się z receptorem histaminowym, blokując go, a nie pobudzając); ponieważ histamina posiada pierścień etylenoaminowy (porównaj ryc. 5-38), jej antagonistów poszukiwano wśród pochodnych imidazolu. Znaleziono szereg substancji, które jednak hamowały zaledwie niektóre efekty działania histaminy-z czego wyciągnięto wniosek, iż istnieją dwa różne receptory dla tej aminy. Receptory te oznaczono jako H, i H,. W roku 1989 odkryto trzeci receptor histaminowy, oznaczony H,. W tabeli 8-IX pokazano różnice w działaniu fizjologicznym histaminy, gdy działa ona poprzez różne receptory.

Tabela 8-IX. Działanie histaminy poprzez jej receptory w tkankach i narządach

Objaw	Cecha patologiczna	Mediator
pokrzywka	wzrost przepuszczalności naczyń	histamina (H,)
obrzęk
wypieki	rozszerzenie naczyń	histamina (H1 i H;)
spadek ciśnienia
kołatanie serca	zaburzenie rytmu	histamina (H,)
duszność	skurcz oskrzeli
wyciek z nosa	wydzielanie śluzu	histamina (H, i H.)
wydzielina śluzowa w oskrzelach
niedotlenienie tkanek	mikrozatory	histamina

Jak wspomniałem, neuroprzekażniki podzielić można na transmittery synaptyczne (związki o malej cząsteczce, pobudzające lub hamujące przenoszenie bodźców w synapsach) i modulatory synaptyczne (zwykle peptydy, zmieniające funkcjonowanie synaps).

Transmittery pobudzające powodują depolaryzację błony postsynaptycznej i tym samym przekazanie bodźca do następnego neuronu. Ich połączenie z receptorem powoduje otwarcie kanałów sodowych w błonie postsynaptycznej. Do transmitterów pobudzających zaliczamy acetylocholinę (ACh), aminy (adrenalina, noradrenalina, histamina, serotonina, dopamina) oraz sole aminokwasów.

Acetylocholina wytwarzana jest w neuronach cholinergicznych i łączy się z dwoma rodzajami receptorów: nikotynowym oraz muskarvnowvm (działanie tych receptorów omówione będzie w części poświęconej układowi nerwowemu autonomicznemu). Cząsteczka acetylocholiny rozkładana jest przez enzym acetylocholinesterazę w błonie postsynaptycznej. Neurony cholinergiczne to: neurony somatyczne ruchowe (kończące się np. płytkami ruchowymi w mięśniach), neurony przywspółczulne Ipi/edzwojowe i zazwojowe), przedzwojowe neurony współczulnc. neurony czuciowe rdzeniowe, a także lic/nc neurony w centralnym układzie nerwowym.

Adrenalina i noradrenalina wydzielane są przez neurony adrcnergicznc i pobudzają receptory jflfa i tóg ąi[ienergtrync: aminy te inaktywuje enzym monoaminooksydaza. Neurony adrcnergicznc przede wszystkim ąWtą Tarwniowe współćziilnego układu nerwowego, ale także bardzo lic/nc