DSCN6702 (Kopiowanie)

151

| Cilwiek

od naczyń mady. W strefie pierwszej (najbliższej) zachodzą głównie przemiany cukrowcowe. w strefie drugiej - białkowe, a w trzeciej - przemiany związków tłuszczowych.

Naczynia zatokowe (sinusoidy) wątroby znajdują się pomiędzy komórkami wątrobowymi i są od nich oddzielone przestrzenią okołozatokową, wypełnioną osoczem. Świadczy to o nietypowej budowie naczynia, ponieważ ściany naczyń krwionośnych nie przepuszczają białek. Sinusoidy w wątrobach ssaków przeważnie nie mają błony podstawncj. Tworzące ścianę naczynia dwa rodzaje komórek: komórki śródbłonka i makro lagi podtrzymywane są przez zrąb gruczołu, który stanowią komórki gwiaździste i włókna siateczkowe (zrąb ten podtrzymuje także hepatocyty). W ten sposób komórki wątroby mają bezpośredni i kontakt z przepływającą przez naczynia krwią.

Hepatocyty są dużymi komórkami o bardzo licznych mitochondriach (może ich być do tysiąca w jednej komórce), dobrze rozbudowanej siateczce śródplazmatycznej gładkiej i szorstkiej, znacznej liczbie ziaren glikogenu, kropli tłuszczu, fenytyny i innych substancji. Dobrze rozwinięta jest też struktura Golgiego.

Jedną z podstawowych funkcji wątroby jest wytwarzanie żółci. W skład tego lepkiego płynu o gorzkim smaku i żółtobrunatnym lub zielonkawym zabarwieniu wchodzą barwniki żółciowe (przede wszystkim bilirubina), kwasy żółciowe (np. cholowy, dezoksycholowy i chenodezoksycholowy sprzężone z glicyną lub z tauryną), cholesterol, glukoza, enzymy i inne związki. Kwasy żółciowe powstają z cholesterolu w siateczce śródplazmatycznej gładkiej hepatocytów i są tam sprzęgane z glicyną lub z tauryną. W jelitach (dzięki obecności drobnoustrojów) dochodzi do wchłonięcia sprzężonych kwasów żółciowych, po czym wędrują one przez żyłę wrotną do wątroby, gdzie są ponownie wychwytywane przez hepatocyty. Przemieszczają się przez cytoplazmę komórek w kierunku naczyń żółciowych, są łączone z aminokwasami i ponownie wydzielane do żółci.

Bilirubina powstaje z hemoglobiny w śledzionie, ale także w szpiku i nawet w makrofagach wątroby. Po zniszczeniu erytrocyta w śledzionie następuje uwolnienie hemoglobiny i odszczepienie od niej cząsteczki globinowej. Hem pozbawiony zostaje żelaza i przekształcony w blliwordynę, która zkolei podlega przemianom w bilirubinę. Jest ona słabo rozpuszczalna w wodzie i silnie toksyczna, dlatego też wędruje w krążeniu połączona z albuminą. Hepatocyty odłączają bilirubinę od albuminy, pobierają ją do cytoplazmy i wiążą z kwasem glukuronowym. Następnie związana bilirubina wędruje do aparatu Golgiego i jest wydzielana w postaci wodniczek do przewodów żółciowych wewnątrzbe-leczkowych, skąd przez dalsze naczynia żółciowe wędruje do pęcherzyka żółciowego, a stamtąd do jelita. Pęcherzyk żółciowy gromadzi i zagęszcza żółć poprzez wchłanianie wody przez jego komórki. Żółć uwalniana jest do jelita w przypadku zapotrzebowania na nią(tzn. obecności substancji pokarmowych w dwunastnicy), a czynnikiem powodującym obkurczenie się pęcherzyka żółciowego jest hormon dwunastnicy cholecystokinina.

Wiązanie substancji chemicznych z kwasem glukuronowym, z glukozą, z aminokwasami (tauryną, glicyną omityną lub glutaminą) albo z grupami siarczanowymi to bardzo ważny element innej czynności wątroby, jaką jest odtruwanie (detoksykacja). W ten sposób unieczynniane są w większości ksenobiotyki (czyli substancje obce, nie występujące w organizmie w warunkach prawidłowych), do których należy większość leków. Z żółcią usuwane są z organizmu przede wszystkim wbstancje rozpuszczalne w tłuszczach, a słabo rozpuszczalne w wodzie. Poza sprzęganiem z innymi związkami (np. z kwasem glukuronowym) wątroba może zmieniać właściwości związków chemicznych poprzez ich utlenianie. Ma to miejsce na przykład w przypadku alkoholu etylowego, który u różnych tkankach utleniany jest do aldehydu etylowego (jeszcze silniej toksycznego), a następnie I wątrobie do kasu octowego i włączany w normalny metabolizm. Wątroba unieczynnia też •wmony sterydowe (poprzez ich utlenianie, karboksylację lub redukcję, a następnie łączenie z gru-Mmi anionowymi i wydzielenie do żółci).