DSCN6886 (2)

Sklepienia kryształowe

I ^pośrednim nadzorem Enkingcra w latach 1515—1533 został przcsk lepiony khitftor bernardynów w Warszawie (11. 12—14). Sklepienia warszawskie cechuje yinorodność rozwiązań, indywidualność w podejściu do każdego przęsła, a jednocześnie niezbyt doskonała technika.

Poza omówionymi przykładami, na terenach północnych często jest stosowane sklepienie kryształowe jako jedna z wielu dekoracji, lecz nie współdziałające _w organizowaniu przestrzeni. Przykłady: w Dobrym Mieście — dwa pomieszczenia w skrzydle zabudowań kolegiackich, przesklepione ok. 1515 r.²?; w Olsztynie — mieszkanie rządców kapituły²⁸; w Mariance — kruchta kościoła 1 sklepiona przez Mistrza Matza w 1515 r.²⁹; w Malborku — niewielkie pomieszczenie w ratuszu⁸⁰.

Takich oderwanych przykładów, które powstały niewątpliwie pod wpływem warsztatu gdańskiego, a nie posiadają interesujących cech indywidualnych, jest "ponadto kilka (Supraśl, Małomożejków, Wilno_— kościół franciszkanów. Kow-no — katedra, Błonie koło Warszawy, w Wielkopolsce — Mogilno i Konin; wszystkie z XVI w.).

Występowanie sklepień kryształowych w Polsce nie ogranicza się tylko do kręgu ^północnego i wpływu Gdańska, jednak na terenie zachodnim czy południowym istniejące sklepienia nie tworzą grup o cechach szczególnych: pomysł ostrej wysklepki włączony został w lokalny nurt rozwoju sklepienia żebrowego.

Na Pomorzu szczecińskim sklepienia w kaplicy- i w ambicie kościoła N. M. Panny w Stargardzie, w klasztorze dominikanów w Myśliborzu czy w prezbiterium kościoła franciszkanów w Żaganiu z pewnością zostały wykonane pod bezpośrednim wpływem Saksonii. Także przykłady na Śląsku, np. sklepienie krużganku klasztoru franciszkanów w Opolu, nie odbiegają od rozwiązań saskich i zachodnioczeskich.

Na terenie Małopolski sklepienie kryształowe stosowane jest za pośrednictwem Śląska lub bezpośrednio z Saksonii; np. sklepienie krużganków Collegium Maius (sprzed 1520)³¹ posiada wszystkie cechy wskazujące na bezpośrednie powiązanie z Miśnią (cięcia kryształowe filarów, głębokie, mało rozdrobnione wysklepki, okna „firankowe” i in.).

Na tych dwóch ostatnich przykładach najlepiej widać, że problemu cięcia kryształowego nie można rozpatrywać tylko w odniesieniu do sklepień; zbieżności formalne, czasowe i warsztatowe pozwalają włączyć sklepienie kryszta-

1504—1537 przesklepiony sklepieniem gwiaździstym i kryształowym w nawach bocznych. A^Szyszko-Bohusz,

Warowne zabytki architektury kościelne] w Polsce i na Litwie — Ptkanów, Brochów, Małomożejków, Synkowlce, Supraśl,

Wilno, Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, IX, 1915; D. Kaczmarzyk, Michał Enkinger, budowniczy na przełomie XV l XVI wieku, Biuletyn Historii Sztuki, XVm, 1956, s. 189—190; VitntUs, Architektura iki XX amźlaus pradiios,

1958, s. 231.

*’ O. Dehio, E. Gall, op. cit., s. 381.

" W. Wach, Zamek olsztyński, Olsztyn 1947.

" G. Dehio, E. Gall, op. cit., s. 144.

¹⁰ B. Nowak, Ratusz w Malborku, Pracownie Konserwacji Zabytków, Gdańsk 1958, maszynopis.

^al A. Essenwbin, Die romanische..s. 151; tenże, Die mittelalterlichen Kunstdenkm&ler der Stadt Krakau, Leipzig 1864, s. 147—148; S. Tomkowicz, Gmach Biblioteki Jagiellońskie], Rocznik Krakowski, IV, 1900; K. Estreicher, Odnowienie Collegium Maius, Ochrona Zabytków, VI, 1953, s. 1.    ’    255