DSCN7941

82

nagrywaniu na taśmę magnetofonową głosów młodych boberków dochodzących z komory gniazdowej. Mikrofon umieszcza się w żeremiu lub norze. Po nagranych dźwiękach można określić, czy w gnieździe znajdują się młode, a nawet określić ich liczbę. Metodę stósuje się w okresie stałego przebywania młodych w gnieździe (maj i pierwsza dekada czerwca).

Szkody i sposoby zapobiegania im

W Polsce, Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Francji stwierdza się niewielkie szkody od bobrów. Na szkody te składają się ścinanie cennych drzew, np: ogrodowych, ozdobnych i owocowych, zatapianie terenów oraz uszkodzenia systemów irygacyjnych.

W krajach skandynawskich szkody wyrządzane przez bobry mają bardziej powszechny charakter, głównie ze względu na liczne populacje bobrów* W Finlandii zinwentaryzowano wielkość uszkodzonych przez zatopienie drzewostanów. Uszkodzenia wystąpiły w 1965 r. na powierzchni 27 km², w 1970 r. i 25 km², w 1975 r. - 44 km², a w 1980 r. -17 km² (Lavsund, 1983). W przeliczeniu na liczebność pogłowia bobrów na jednego bobra przypadało 0,0 lkm². W Szwecji oszacowano, że na terenach o dużym zagęszczeniu bobrów zatopiona powierzchnia pokrywa 0,1-1% wszystkich gruntów. Większość tych terenów stanowiły bagna bez żadnej produkcji leśnej nawet przed zatopieniem ich przez bobry. A zatem zatapianie gruntów przez bobry nie jest dużym prolemem w tym kraju. Jednakże dla drobnych właścicieli ziemi lub w pewnych terenach zatapianie może być kłopotliwe. Dotyczy to gruntów rolniczych, dróg i linii kolejom-wych. W Norwegii sytuacja w tym zakresie jest podobna do sytuacji w Finlandii i Szwecji. Na Łotwie zatapianiu ulega aż 1,8% lasów (Balodis, 1990).

Innym rodzajem szkód w krajach skandynawskich jest ścinanie drzew przez bobry. Ścinanie drzew liściastych nie oznacza szkód, gdyż ich wartość jest mała. Bobry jednak czasami ścinają drzewa w sadach i ogrodach i wówczas powstają szkody. Linie energetyczne i telefoniczne są uszkadzane przez drzewa spuszczane przez bobry.

W Rosji sytuacja jest zróżnicowana regionalnie. W strefie tajgi szkody od bobrów nie stanowią żadnego problemu. Zupełnie inaczej jest w strefie stepu i lasostepu. Tu uszkadzane przez bobry lasy składają się z cennych gatunków, jak dęby, klon, jesion, topola biała i inne, o dużym znaczeniu rekreacyjnym, wo-dochronnym i przeciwerozyjnym (Fadeev, 1976).

Odszkodowania za szkody wyrządzane przez bobry są wypłacane w Szwajcarii, Polsce, Francji, Holandii i USA, natomiast nie są wypłacane w Finlandii i Szwecji.

Na Pojezierzu Dobrzyńskim bobry wyrządzały pewne szkody w plantacjach buraków cukrowych (Żurowski i Gulewicz, 1986). W czasie jesiennego groma-

dzenia zapasów pokarmu na zimę magazynowały w norach buraki z powierzchni ₀d 10 do 25 arów. Docierały do plantacji odległych o ok. 200 m od bagien, kopiąc w ich kierunku kanały ułatwiające transport. Szkody te zmusiły rolników do odsunięcia plantacji buraków od bagien.

Bobry spiętrzają wodę w rowach melioracyjnych i podtapiają okoliczne łąki.

Z tego powodu tamy są systematycznie niszczone przez rolników, a żeremia -palone.

Na Łotwie, przy licznej populacji bobrów i niskim ich pozyskana, szkody są dotkliwe i powstaje ostry konflikt z rolnikami (Balodis, 1990).

W Niemczech zaleca się chronienie przed bobrami upraw (baraki, warzywa), szkółek, ogrodów, sadów oraz plantacji leśnych (dęby. jesiony) za pomocą ogrodzeń, pastuchów elektrycznych lub repelentów chemicznych (Piechocki. 1989). Ogrodzenia muszą być siatkowe, umieszczone na podmurówce bądź z siatką wkopaną w ziemię (ryc. 24). Pojedyncze drzewa chroni saę drucianymi bądź plastikowymi ogrodzeniami o wysokości 1 m. Można do tego cdo stosować papę lub materiały tekstylne (Heidecke i Klenner-Fringes, 1992). Większe powierzchnie chroni się środkami chemicznymi.

Połowa wszystkich szkód wyrządzanych w gospodarstwie leśnym, rolnym i ogrodniczym powstaje bardzo blisko wody, w pasie szerokości 10 m. Dalej mż 10 m od wody znajduje się tylko 20% żerowisk w uprawach rolnych. 36% na powierzchniach leśnych i 44% w ogrodach i sadach (Heidecke i Kknner-Pnn-ges, 1992). W ogrodach i sadach jeszcze 8% uszkodzeń występuje w odległości ponad 50 m od wody. Natomiast w lasach 32% uszkodzeń powstaje w odległości ponad 50 m od wody. Dowodzi to funkcji ochronnych lasu. w którym bobry znajdują lepszą osłonę i odważają się na większe oddalanie odwody.

1ISS

agii

Szkody wyrządzane przez bobry kanadyjskie w płd.-wschodnich stanach USA są oceniane na wiele milionów dolarów (Amer i Bullock,

1982). Bobry zostały tam reintro-dukowane w latach pięćdziesiątych.

Obecnie jest ich nadmiar. Szkody rosną, zwalczanie jest kosztowne, postępuje erozja strumieni i wyczerpują się zasoby pokarmu bobrów.

Ryc. 24. Ogrodzenie chroniące przed bobrami i wydrą (Heidecke i Klenner-Fringes, 1992)

W regionie tym najważniejszym problemem są uszkodzenia cennych drzewostanów. Ich wartość (w milionach dolarów) wynosiła 1,8 w Arkansas, 2,2 w Alabamie i 3,1 w Georgii (Hill, 1976). Inne oszacowania mó-