DSCN9050

140 Marta Skowrońska

nie, przejaw emancypacji, wyraz wolności i niezależności, „synonim zdecydowanej postawy nowoczesnej kobiety”¹ (jest to swoisty paradoks, zważywszy na diametralnie odmienne podejście do stanika obecne od lat sześćdziesiątych XX w.). Całkowite wyparcie gorsetu ze społecznej sceny zajęło jednak kolejne kilkadziesiąt lat.

Istnieje przynąjmniej dziesięć postaci, którym przypisuje się wynalezienie biustonosza. Nąjczęściej wymieniana jest paryska gorseciarka Herminie Cadolle, która w roku 1889 „przecina” na pół gorset. Przypomina on jednak bardziej kaftanik. Niektóre źródła wspominają o breast supporter - kojarzonym z dzisiejszym stanikiem wynalazku Marii Tucek z roku 1893. Niemal wszyscy badacze są zgodni, że pierwszym prawdziwym biustonoszem jest ten uszyty przez Mary Phelps Jacob w 1913 roku (z dwóch jedwabnych chusteczek do nosa i wstążki). Jacob opatentowała swój wynalazek rok później. W 1912 roku natomiast termin bras-siere pojawia się w Słowniku oksfordzkim. Wynalazek Mary Phelps Jacob kupuje firma Warner Brothers Corset Company za 1,5 min dolarów i wkrótce zbija na tym fortunę². Numerację biustonoszy wprowadza w 1928 roku Ida Rosenthal; w 1935 roku bracia Warner dodają - istniejący do dziś - system A-D.

Początkowo biustonosz ma służyć wygodzie i komfortowi właścicielki. Mit o zdrowotnych funkcjach gorsetu kształtującego rzekomo prawidłową sylwetkę zostąje zastąpiony mitem o zdrowotnych właściwościach biustonosza. W obu wypadkach wiarę tę podtrzymują medyczne autorytety, a biustonosz propaguje i wykorzystuje rozwijąjący się przemysł. Co więcej, biustonosz ma służyć modelowaniu odpowiedniego kształtu biustu, a więc „urobić”, „ujarzmić”, włożyć do odpowiedniej formy.

Kolejne ewolucje wyglądu biustonosza związane są rzecz jasna z dominującymi kryteriami piękna i specyfiką kulturową danego okresu. Ciało kobiece jest permanentnie przeistaczane, dostosowywane do masowego wspólnego mianownika. Kobieta, pisze Featherstone¹², jest tekstem, w który wpisuje się konkretne oczekiwania społeczne. Kobiety są zdefiniowane swoją płcią, którą odgrywają za pomocą mody. W latach dwudziestych biustonosz służy spłaszczaniu piersi na fali mody na chłopczycę, w latach trzydziestych w USA furorę robią staniki z atrapą piersi 1 obowiązuje hasło „większe jest lepsze”¹³. Druga wojna światowa to okres popularności tzw. bullet bra - biustonosza, w którym miseczki mąją kształt rakietowych pocisków. Ten specyficzny design odzwierciedla agresywny charakter epoki. Lata pięćdziesiąte przynoszą modę na obfity biust i okrągłe biodra. Ideałem piękna jest między innymi Jane Russell. Kobiety wypychają staniki chusteczkami do nosa. Eksponowanie piersi w latach pięćdziesiątych tłumaczone jest często jako reakcja na czasy wojny: „Mężczyzna po wojennych przeżyciach patrzy na piersi jak głodne dziecko na matkę”¹⁴. Byłoby to uzasadnieniem dla takich projektów bieliźnianych, jak stanik jadalny lub wygrywający melodię When Saints Go Marching In^{3 4}. Ponadto, po okresie emancypacji ekonomicznej kobiet społeczeństwo pragnie ich powrotu do roli żony i matki.

W latach pięćdziesiątych pojawia się też pierwsze bikini; lansuje je Brigitte Bardot. Bardotka to do dziś nąjpopulamiejszy model biustonosza w Polsce⁴ i pierwszy stanik z odpinanymi ramiączkami⁵. Biustonosz może być więc eksponowany publicznie, ale tylko w konkretnej przestrzeni, jaką jest plaża. Jest to początek kultury plaży, o której Zbyszko Melosik pisze, że stanowi terytorium rywalizacji o uosobienie męskich kryteriów pięk-

1

Ibid., i 203.

2

u www.thebreastsite.com

3

M, Featherstone, Consunier ęulture and postmodemism, London 1991, e 8 [za:] Z. Melosik, Tożsamość, ciało i władza, Poznań-Toruń, s. 78.

¹⁹ www.gazeta.pl

1K. Mulvey, M. Richarda, op.cit., s. 113.

4

| Ibid., i 113.

¹⁰ www.gazeta.pl

5

W biustonoszach typu bardotka miseczki są usztywniane tzw. fiszbinami, aby bielizna utrzymywała się na ciele po odpięciu ramiączek. Zazwyczaj biustonosze te ozdobione są koronką i wyposażone w dodatkowe wkładki służące optycznemu powiększeniu biustu.