DSCN9054

148 Marta Skowrońska

istnieje. Znaczeniem, którym są przesycone piersi, jest w naszej kulturze erotyzm, nie macierzyństwo. Przykładem jest choćby lalka Barbie, która choć posiada duży biust, pozbawiona jest brodawek; jej piersi mają spełniać wyłącznie funkcję seksualnego fetyszu.

6. KONTESTACJA

„Wiedza o ludzkim ciele jest dystrybuowana przez syste* my władzy”.

Michel Foucault

Chciałabym w tym miejscu zaprezentować formy oporu wobec kategoryzującej roli biustonosza, wobec jego znaczenia, które jest narzucane i reprodukowane. Będzie to krytyka od strony kultury popularnej oraz świata sztuki.

6.1. KPINA

Judith Butler twierdzi, że gender to pewnego rodzaju spektakl. Kobiecość i męskość są ciągłym stawaniem się, tworzeniem wizerunku, który poprzez powtarzanie kreuje sam siebie - wzór idealny¹. Obok konstrukcji kulturowych opartych na prostej dychotomii kobiece-męskie pojawia się zjawisko subwersji. Subwersją są na przykład występy Drag Queens czy różnego typu filmowe „przebieranki” mężczyzn za kobiety lub odwrotnie. Ciało spełnia funkcję subwersywną, kiedy występuje w innym niż kulturowo uznawany dyskurs, a to musi zostać zauważone albo poprzez kpinę, albo krytykę. Wydąje mi się, że biustonosz jest istotnym elementem w tej kulturowej grze. Dzięki kpiącemu potraktowaniu przedmiot ten traci rolę samonarzucającego się aspektu kobiecości.

W filmowych przebierankach (np. „Wysokie obcasy”, „Wszystko o mojej matce”, „Pół żartem pól serio”, „Poszukiwany - poszukiwana”, „Miś”) biustonosz staje się absurdalnym gadżetem. Jego naturalność i oczywistość zostają podważone. Stanisław Tym czy Wojciech Pokora w bawełnianych stanikach wypchanych chusteczkami drwią z kulturowej definicji „bycia kobietą”. Agrado, jedna z ważniejszych postaci „Wszystko o mojej matce” Almodo-vara, jest transwestytą po wielu operacjach plastycznych, m.in. biustu. Mówi o sobie, że jest „rozkoszna i autentyczna”, wymieniając listę zabiegów, którym się poddała, by ową „autentyczność osiągnąć”, a następnie dodaje: jesteś tym bardziej autentyczna, im bardziej podobna do wymarzonego wizerunku”³³.

W serialu „Ally Mc Beal” jedna z bohaterek (Elaine) projektuje biustonosz, który wykracza poza narzucone kulturowe kategoryzacje. Funkcją „stanika na twarz” jest bowiem zapobieganie zmarszczkom. Biustonosz zmienia ustalone miejsce funkcjonowania, co nadaje mu groteskowy charakter. Kpina z narzuconego dyskursu wyraża się również w tym, że także i nowa funkcja przedmiotu odnosi się do współczesnej obsesji modelowania akceptowanego społecznie ciała.

6.2. KRYTYKA

„Artyści skupieni na ciele znękanym zaczęli wskazywać powagę i wartość cielesnego doświadczenia”.

J. Brach-Czaina

Motyw biustu i biustonosza jest dość popularny we współczesnej sztuce. Chciałabym skoncentrować się na kilku pracach, które są wyrazem oporu wobec systemu znaczeń przypisywanemu kobiecemu ciału i sposobie jego ukrywania.

Cykl dzieł Aliny Szapocznikow „Fetysze” polega na multipli-kacji niektórych elementów kobiecego ciała. „Portret zwielokrotniony” to rzeźba przedstawiająca cztery odlewy dolnej części twa- ²

1

www.artmix.pl

2

Ibid.