DSCN9049

138 Marta Skowrońska

2. HISTORIA

„Na ciele społeczeństwo odciska swój kształt. Rzeźbi coraz to nowe postaci według coraz to nowych modeli i z pomocą coraz to nowych dłut”.

Zygmunt Bauman

Obsesja związana z kobiecym biustem jest fenomenem z punktu widzenia historycznego oraz antropologicznego. U naczelnych duże piersi sygnalizują ciążę u samicy i dlatego są negacją atrakcyjności seksualnej. Wydąje się, że fetyszyzacja biustu jest charakterystyczna przede wszystkim dla zachodnioeuropejskiego kręgu kulturowego. U społeczeństw pierwotnych osłaniane są tylko narządy rodne; piersi kojarzone są wyłącznie z ich funkcją biologiczną. W starożytnym Egipcie pielęgnuje się i zdobi piersi rysunkami, jednak nie jest stosowany żaden typ bielizny, a kobiece suknie nie zakiywąją biustu¹. Prawdopodobnie jeszcze w początkach chrześcijaństwa odsłonięty biust jest społecznie akceptowany. Według serwisu internetowego Discovery News odsłanianie piersi przez mieszkanki angielskich i niderlandzkich miast było ogólnie przyjęte jeszcze 300 lat temu^{2 3 4}. Zapowiedź biustonosza pojawia się w starożytnej Grecji 1 2 tys. lat temu na Krecie, gdzie kobiety używają długiego pasa tkaniny uwydatniającego piersi. Zwany jest on apodesmos, czyli węzeł, któiy oddziela. Na rzymskich mozaikach z III wieku postaci kobiet odziane są w rodzaj kostiumu kąpielowego - subligacum - prawdopodobnie używanego do ząjęć sportowych⁵. Prototyp biustonosza używany w Attyce służy natomiast do spłaszczania piersi, jako że w okresie republiki zewnętrzne objawy kobiecości są źle widziane⁴. Rozwój piersi u młodych dziewcząt rzymskich po-

wstrzymuje się przez bandażowanie. Kobiecy biust zostąje zero-tyzowany, a tym samym połączony z takimi kategoriami, jak moralność i wstyd.

Kobiecie

„(...] ciało więcej niż odebrano, bo sprawiono, że stało się dziwnie obce jej samej, stało się jakby chore lub martwe, podszeptywało złe myśli, było ciągle przyczyną lub miejscem wstydliwych zakazów”⁵.

Kobieta

„[...] ubraniem przeprasza jakby za swoją płeć, ma w nim alibi dla swej nieprzyzwoitości”⁶.

„Ujarzmianie” piersi to przykład procesu dyscyplinowania ciała, o którym mówi Foucault⁷. Cała historia stroju jest obrazem dopasowywania ciała do ustalonych kanonów, ujarzmiania, blokowania i kontrolowania. Władza oznacza tu możliwość definiowania, jakie ciało jest uznane za właściwe. Jak pisze Barthes:

„Ciało było opanowane i formowane przez historię, przez społeczeństwa, ustroje, ideologie, a w konsekwencji jesteśmy skazani na pytanie, czym jest nasze własne ciało - nasze - ludzi tkwiących w społeczeństwie”⁸.

Podstawową rolą bielizny jest kontrola ciała (a zwłaszcza seksualności), czego dobitnym przykładem jest gorset. Od XV do XX wieku „zasznurowywał” on kobiece ciała, deformował je, kaleczył, przede wszystkim zaś krępował i ograniczał (tłumił wital-ność, jak pisze Veblen⁹). Jego milcząca obecność była niepodważalna jak aksjomat. Dlatego też pojawienie się biustonosza w drugiej połowie XIX wieku kobiety postrzegąją jako wyzwole- ^{6 1}

1

M. Foucault, Nadzorować i karać, Warszawa 1993.

| R. Barthes za: Sztuka kobiet, Bielsko Biała 2000. i K. Mulvey, M. Richarda, Kanony piękna, Warszawa 1998, s. 40.

2

i K. Mutoey, M. Richards, Kanony pięknaI Warszawa 1998,8.23.

* Powszechność tej mody potwierdząją wyniki ostatnich badań Angeli McShane Jones, specjalistki w dziedzinie historii z Uniwersytetu Warwick

3

Coventry (na podstawie wiadomości portalu onet.pl).

4

⁹ A. Sieradzka, Zony modne, Warszawa 1993, s. 24.

5

| M.T. Toussaint, Historia strojuI Warszawa 1999, s. 361-363.

6

⁵ H. Cixous, śmiech meduzy, Teksty drugie, nr 4/5/6,1993, s. 147-167, za: I. Kowalczyk, Kobieta, ciało, tożsamość, www.oska.org

IK. Kłosińska, CiałoI pożeranie, ubranie, Kraków 1999, s, 244.