DSCN4805 (2)

Ikonografia Deesis •1

Świadczy o tym zarówno crux hastata trzymana przez niego w lewej ręce, jak i towarzysząca mu inskrypcja: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzech świata** (J 1, 29). Wszystkie przedstawione na miniaturze postacie, nie wyłączając Chrystusa, świadczą o nadejściu ery mesjańskiej, przy czym Anna, Symeon, Zachariasz i Elżbieta spełniają rolę świadków staro-testamentowych, a ich świadectwo ma charakter pośredni i symboliczny, Maryja i Jan natomiast są bezpośrednimi i naocznymi świadkami Boskiego Wcielenia, spajającymi Stary i Nowy Testament. Tę uprzywilejowaną pozycję Bogarodzicy i Prodromosa podkreślają towarzyszące im napisy (Łk 1. 48; J 1, 29) oraz ich bezpośrednia bliskość przestrzenna wobec Chrystusa.

Ścisły związek Maryi i Jana ze Słowem Wcielonym widoczny jest również na planie ikonograficznym: Jezus stoi w centrum, pomiędzy swą Matką i Poprzednikiem, może nawet nieco wyżej niż oni¹. Maryja, stojąca po prawicy Syna, wyciąga ku niemu swe ręce, jak sądzi Walter, w geście adoracji; jest bowiem w pełni świadoma faktu boskości Chrystusa i własnej godności Bożej Rodzicielki². Grupa Chrystusa, Maryi i Jana jest, zdaniem tego samego badacza, wyraźnie spójna, pomimo że centralną postacią całej miniatury jest Pro-dromos³.0 możliwości, a nawet konieczności wydzielenia grupy Trina Sanctitas z przedstawienia w kodeksie watykańskim pisze również Kirpicznikow, który uznaje tę kompozycję za przykład pierwszej fazy formowania się tematu Deesis, odznaczającej się brakiem symetrycznego wyrażenia idei wstawiennictwa Maryi i Jana w postaci modlitewnych gestów*.

Mielibyśmy tu więc do czynienia z jednym z najstarszych ikonograficznych przedstawień idei Trina Santitas w aspek-

1

   A. J. Kirpicznikow, op. cit., s. 6.

2

   Ch. Walter, 71uo Notes on the Deesis, s. 328. Gest Maryi odczytuje jako modlitewny m.in. G. A. Wellen, Theotokos. Sine ikonagrnphiocke AMaMeeg iiber das Gottesmuterbild in fruhchrisllicher Zeii, Utrecht Antwerpio 1M9. s. 175.

3

   Ch. Walter, op. cit., s. 32S,

^s A J Kirpicznikow, op. cii., z, 6.