DSCN4821 (2)

Ikonografia Deesis 97

VIII lub początku IX w. pochodzą malowidła w apsydzie kościółka S. Maria w Castelseprio koło Mediolanu, przedstawiające prawdopodobnie grupę Deesis (półfigury Chrystusa, Maryi i Jana Chrzciciela w medalionach); do dzisiaj przetrwało jedynie wyobrażenie Pantokratora⁵³. Jeszcze bardziej wymownym świadectwem żywotności tematu Deesis w epoce poni-cejskiej są mozaiki w kościele S. Prassede w Rzymie, powstałe za pontyfikatu papieża Paschalisa (817-824). W nawie głównej na łuku tęczy ukazano Niebiańskie Jeruzalem, wewnątrz niego zaś grupę Deesis w otoczeniu świętych, apostołów i aniołów: Maryja unosi ręce w modlitwie, Jan Chrzciciel natomiast ofiaruje Chrystusowi wieniec męczeństwa. Po raz wtóry Deesis przedstawiono na mozaikach z tego samego okresu w kaplicy Sw. Zenona w S. Prassede. Wizerunek błogosławiącego Chrystusa (w typie syryjskim) został umieszczony w kopule, zaś postacie orędowników w tradycyjnych pozach modlitewnych - w arce triumfalnej. Dodać należy, iż kościół wraz z bazyliańskim monasterem służył jako schronienie dla mnichów i artystów przybywających do Rzymu w okresie prześladowań ikonoklastycznych⁵⁴.

Przykłady powyższe, jak również fakt szerokiego rozpowszechnienia się Deesis w X i XI stuleciu na całym obszarze chrześcijaństwa wschodniego, wkrótce też na Zachodzie, dowodzą ideowej i ikonograficznej nośności tematu, a co za tym idzie, ostatecznej akceptacji przez Kościół idei najwyższego orędownictwa Bogarodzicy i Jana Chrzciciela.

⁵³ A. Różycka-Bryzek, Malowidła ścienne w kościele Santa Mana w Castelseprio, „Rocznik Historii Sztuki” 3 (1962), s. 121-152. Autorka akcentuje eschatologiczną wymowę przedstawienia, pogłębioną dodatkowo umieszczonym naprzeciw wyobrażeniem Etimazji. tronu przygotowanego na pr*yj-ście Chrystusa Paruzji.

⁶⁴ N. P. Kondakow, Ikonografii® Bogomatieri, L i, & Pietterburg 1914, 8.331, 335, il. 228; A. Grabar, op. cit., s. 249.