DSCN4809

Ikonografia Deesis m

Kompozycje zestawiające Chrystusa, Matkę Bosą i Pn> dromosa bez wyraźnego zaznaczenia idei wstawiennictwa dwojga najwyższych orędowników rodzaju ludzkiego reprezentują, zdaniem Kirpicznikowa, zaledwie wstępny etap kształtowania się tematu Deesis: klasycznym przykładem jest tu mozaika synajska. Nie oznacza to jednak, iż brak ikonograficznego zobrazowania idei modlitwy wstawienniczej wyłącza całkowicie możliwość interpretacji tego rodzaju przedstawień w duchu funkcjonującej już w okresie V i VI w. teologii pośrednictwa świętych, ze szczególnym uwzględnieniem kultu maryjnego i świętojańskiego¹⁶.

Pomijając poemat Pawła Silencjariusza, za najstarszą ek-frazę przedstawienia Deesis uznaje się powszechnie fragment powstałej w Egipcie w latach 610-623 Pochwały świętych Cym i Jana, autorstwa Sofroniusza z Damaszku, patriarchy Jerozolimy. Autor opisuje w niej m.in. senną wizję niejakiego Teodora, heretyka z sekty julianistów, który złozony chorobą zwrócił się o pomoc do męczenników Cyra i Jana:

Venientes ad templum quoddam perfectum, speciem guidam ter* ribile, atque praefulgidum, altitudine vero ad caelos perUgsos. et hoc penetrantes mazimam imaginem et admirabilem videbamus. quae in medio quidem aui Dominum Chnstum colonbus hsbthat depictum, sinistrorum vero matrem ipsius. Dom mam videlicet no* stram Dei genitricem temperque virgmem Manam, porro dezlror-sum Joannem eiusdem SaWatoria baptistam et praecursorem, qui ex u tero exsultationibus eum praenuntiavit; nam et loquens. cum intus esset, non audiretur; necnon et quosdara de apostolorum et

S. Apollinare in Classe, Koln-Opladen 1964. Inny wątek sscbatolagkang Przemienienia - jako zapowiedzi przyszłej chwały zbawianych - wyekapono** wała A. Różycka-Bryzek w pracy Bizaniyiisho-rasfe** wolowe dis Mww u; kaplicy świętokrzyskiej na Wawelu, „Studia do dziejów Wiwdu* 3 (łMt t. 260. 0 związku aynajakaogo Przemienienia a eschatologią pasali w »• K. Weitzmann, op. cśt.; J. Kalinowska, Dekoracja wossiksawi hntyfiha t&aaf akie) a jej pierwotne wezwanie, „Biuletyn Historii Sstuki* 1967, nr Ul a 46-43, J Muuołak, Sol nenia. Studia nad ikonografią Chrystusa u estwre p*eew mego tyeiąclecia, Wrocław 1991, s, 96-96.

¹¹ A. J. Kirpicznikow, op. dt, a. 6.