DSC46 (2)

76 Zanik bipolaryzmu i nowy porządek

w zdolność Gorbaczowa do zapanowania nad sytuacją w pękającym w szwach Związku Sowieckim. Na niewiele się to zdało. Trzy tygodnie później doszło do próby usunięcia Gorbaczowa na drodze puczu, po którym pierwszy i ostatni prezydent ZSRR nie odzyskał już ani politycznej pozycji, ani kontroli nad zachodzącymi w swym kraju procesami. Jedynym poważnym rezultatem tego spotkania było podpisanie 31 lipca długo negocjowanego układu START I¹⁰, który obniżał potencjały strategiczne obu mocarstw o nieco ponad 1/4. G. Bush nie zdołał powstrzymać rozpadu Związku Sowieckiego swoim niezbyt fortunnym przemówieniem w czasie wizyty w Kijowie 1 sierpnia 1991 roku. Jednak podpisanie START I dało impuls do podjęcia przez Waszyngton i Moskwę dalszych wysiłków na rzecz nie tylko radykalnego ograniczenia potencjału rakietowo-nuklear-nego, ale także uzgodnienia całego pakietu posunięć obniżających poziom zbrojeń i zwiększających zaufanie w sferze bezpieczeństwa militarnego. Obie strony zaczęły się wręcz licytować w gotowości redukcji różnych kategorii broni i środków ich przenoszenia. Uzgodniono także rozpoczęcie negocjacji START II.

Waszyngton wprawdzie lojalnie do końca trwał przy Gorbaczowie, ale po jego odsunięciu od władzy, wraz z rozwiązaniem Związku Sowieckiego, natychmiast realistycznie uznał Jelcyna i Rosję za naturalnych sukcesorów oraz partnerów w procesie ograniczania potencjałów broni nuklearnej i stabilizowania sytuacji bezpieczeństwa na całym obszarze postsowieckim. Dowiodło tego przyjęcie prezydenta Jelcyna przez prezydenta Busha właśnie w Camp David, przy okazji spotkania w Nowym Jorku szefów państw i rządów stałych członków Rady Bezpieczeństwa NZ. W podpisanej w Camp David 1 lutego 1992 roku deklaracji o stosunkach między USA a Rosją mówiono o partnerstwie na bazie poszanowania zasad demokracji i wolnego rynku, a także promowaniu zasad demokracji, praw człowieka, praworządności i pokojowych przemian na świecie. Ze względu na dalszy kryzys wewnętrzny w Rosji oraz jej stopniowy odwrót od demokracji i poszanowania praw człowieka, tekst deklaracji okazał się szybko pustą literą. Bardziej wymownym efektem spotkania było zobowiązanie USA do udzielenia dalszej pomocy gospodarczej i humanitarnej Rosji oraz niektórym państwom powstałym na terenie byłego ZSRR. W takiej sytuacji termin „partnerstwo” nie odpowiadał rzeczywistości. Sam Jelcyn i jego ekipa prezentowali początkowo kurs prozachodni. Dla podtrzymania tego kierunku Waszyngton był gotów wykonywać pewne gesty sztucznie dowartościowujące pozycję Moskwy i samego Jelcyna, znajdującego się pod presją sił antyreformatorskich i antyzachodnich. Jelcyn w Camp David potwierdził kurs Gorbaczowa w zakresie redukcji taktycznych i strategicznych zbrojeń nuklearnych. Waszyngton odpłacił zainicjowaniem tworzenia dużego pakietu pomocy dla Rosji ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

¹⁰ Pełna nazwa START I brzmiała Traktat o redukcji i ograniczeniu ofensywnych zbrojeń strategicznych.