DSC35

WSTĘP

Wilhelm Dilthey, filozof kultury, powiedział: czym jest człowiek, o tym dowiaduje się on nie przez ślęczenie nad sobą ani też przez psychologiczne eksperymenty, ale przez historię. Elementem życia człowieka jest kultura nabywana w procesie wychowania, w którym zawarte są historyczne doświadczenia ludzkości. Wychowanie zalicza się do zjawisk społeczno-historycznych. Czy wobec tego może istnieć kultura pedagogiczna wyrażana poprzez postawy rodziców, wychowawców, nauczycieli, zwłaszcza tych ostatnich, bez minimum edukacji historyczno-pedagogicznej?

Na studiach pedagogicznych zasadniczym przedmiotem kształtującym kulturę przyszłych nauczycieli jest, między innymi, historia wychowania, której początek, jako dziedziny wiedzy, przypadł na drugą połowę XVIII w. Przedmiot ten nie tylko umożliwia przyszłemu pedagogowi zrozumienie związku zachodzącego między oświatą a społeczno-kulturalnym kontekstem kraju, lecz także dzięki niemu możliwe jest opanowanie zmysłu krytycznego i dystansu historycznego, pozwalającego na twórczą krytykę instytucji i teorii pedagogicznych.

Do zakładów kształcenia nauczycieli przedmiot został wprowadzony dopiero w drugiej połowie XIX w. Ewaryst Estkowski w broszurze opublikowanej w 1849 r., zatytułowanej „Czy potrzeba uczyć historii pedagogiki po seminariach” pisał: Historia pedagogiki zamyka w sobie niewyczerpane bogactwo prawd psychologicznych, głębokich i ciekawych spostrzeżeń pedagogicznych, nadzwyczajnych wysileń ducha ludzkiego, stopniowego postępowania i wzajemnego oddziaływania.

Mimo półtorawiecznych tradycji przedmiot ten ma skromną literaturę, dotyczącą jego granic, metod i zadań. Metodologicznie dzieje wychowania wykorzystują techniki badawcze charakterystyczne dla ogólnej historiografii, bo są dziedziną wiedzy historycznej, a zarazem pedagogicznej. Historyk wychowania opisuje rzeczywistość wychowawczą, pyta, jak było, odtwarza dzieje wychowania. Ponadto pyta, jaki był początek tych zjawisk i ich społeczna funkcja, czyli bada przyczyny i warunki powstania danej teorii czy też ideału I wychowawczego, pyta o jego społeczną recepcję, analizuje jego wpływ na rze-I czywistość wychowawczą w określonym państwie czy w danej epoce. Historyk