DSC�87

Rozdział I. Społeczeństwo i jednostka: relacje osobowe i bezosobowe

nawet: szczególnie wtedy. I o ile międzyosobowa interpenetracja wzmaga się faktycznie w sposób ciągły, jeśli tylko społeczeństwo zapewnia odpowiednią po temu przestrzeń i powstrzymuje się od ingerencji, to na poziomie reguł komunikacji zabezpieczenie takiej możliwości musi dokonywać się w sposób nieciągły. Mówiąc inaczej, pojawia się wtedy pewien system związków intymnych, w ramach którego nie wolno kwestii osobistych zamykać przed komunikacją.

Na podstawie tego wszystkiego, co socjologicznie wiemy i przypuszczamy na temat genezy jednostko wości osobowej¹, nie podobna ignorować faktu, że potrzeba osobowej indywidualności oraz tego, by siebie i innych stylizować w sposób niepowtarzalny, daje się wyjaśnić przy użyciu stałych antropologicznych. I owa potrzeba, i możliwość, by znalazła ona wyraz i uznanie w sferze stosunków komunikacji, zależą od strukturalnych warunków społecznych, a przede wszystkim od złożoności i typu zróżnicowania systemu społecznego². Problemu socjogenezy indywidualności i towarzyszącej jej semantyki nie możemy tu rozważyć w sposób kompleksowy i ograniczymy się do jednej tylko, ale istotnej kwestii cząstkowej: powstania symbolicznie uogólnionego medium komunikacji, któremu przypada w udziale swoiste zadanie umożliwiania, rozwijania i wspierania komunikatywnego wyrazu jednostkowości.

Zacząć trzeba, oczywiście, od tego, że wszystkie społeczności uznają doświadczenie jednostkowości, rozumiane jako jedność cielesno-psy-chiczna, możliwość decydowania o własnych zachowaniach, a przede

15

1

   Por. np. słynne już zakończenia prac Emile’a Durkheima, O podziale pracy społecznej (Warszawa 1999, tłum. K. Wakar, s. 530 i nn.), Zasady metody socjologicznej (Warszawa 2000, tłum. J. Szacki, s. 143 i nn.); G. Simmel, Socjologia (Warszawa 1975, tłum, M. Łukasiewicz), L. Dumont, Homo Hierarchicus: The Caste System and its Im-plications, London 1970. Co do równoległego, a szeroko omawianego rozwoju semantycznego, por. N. Nelson, „Individualism as a Criterion of the Renaissance”, Journal of English and Germanie Philology 1933, t. 32, s. 316-334; A.S. de la Torre, Los comien-zos del subjetmsmo juridico en la cultura Europea, Madrid 1958; C. Morris, The Di-scoyery of the Individual 1050-1200, London 1972.

2

   Nie należy z tym mieszać innej kwestii, a mianowicie rozmiaru społecznych ograniczeń i kontroli nakładanych na jednostkę. Możliwe są systemy społeczne, w których istnieje pod tym względem znaczny stopień swobody, chociaż wcale nie musi się jej akceptować czy wręcz oczekiwać od jednostki. Patrz zwłaszcza J.E. Embree, „Thailand - A Loosely Structured Social System”, American Anthropologist 1950, t. 52, s. 181--193, a także rozwijająca ten temat praca zbiorowa: H.-D. Evers (red.), Structured Social Systems: Thailand in Comparative Perspective, New Haven 1969.