1098872532

Rozdział 1. Istota jednostek samorządu terytorialnego

mobilizuje aktywność społeczną na poziomie lokalnym/regionalnym oraz włącza ludzi w proces demokratyczny w sposób trwały.

Można wymienić kilka sfer decentralizacji w państwie, tj. decentralizację:

a)    władzy publicznej (władze centralne i samorządowe),

b)    administracji publicznej (administracja rządowa i samorządowa),

c)    zadań publicznych (zadania o zasięgu ogólnokrajowym, regionalnym, lokalnym),

d)    podmiotów publicznych i ich kompetencji do wykonywania zadań publicznych (podmioty podsektora rządowego i podsektora samorządowego systemu finansów publicznych¹),

e)    majątku publicznego (majątek Skarbu Państwa, majątek jednostek samorządu terytorialnego - mienie gminy, powiatu, województwa samorządowego),

f)    finansów publicznych na szczeblu centralnym i samorządu terytorialnego - decentralizacja:

-    systemu budżetowego (budżet państwa i budżety samorządowe, formy państwowej i samorządowej gospodarki budżetowej i pozabudżetowej, uprawnienia do kształtowania procesów procedury budżetowej);

-    dochodów publicznych i władztwa dochodowego, systemu podatkowego i władztwa podatkowego;

-    wydatków publicznych i władztwa wydatkowego;

-    kompetencji w zakresie określania poziomu deficytu budżetowego i wyboru instrumentów zwrotnego finansowania oraz ograniczenia poziomu zaciągania długu i kosztów obsługi długu.

Zdecentralizowany system administracji publicznej oferuje większy wybór w zakresie ilości i jakości dóbr publicznych (zróżnicowanie podaży zgodnie z preferencjami lokal-nymi/regionalnymi). Decyzje dotyczące wydatków publicznych mogą być dokonywane bardziej racjonalnie przez władze samorządowe niż przez władze centralne. Z jednej strony zmniejszenie dystansu między władzą a wyborcami powinno prowadzić do lepszego rozpoznania przez władze samorządowe potrzeb społeczności samorządowych i szybszego reagowania na ich oczekiwania, umożliwiając jednocześnie wyborcom kontrolę i ocenę postępów władz samorządowych w realizowaniu programów wyborczych. To z kolei powinno przyczyniać się do większej odpowiedzialności władz samorządowych i wzrostu efektywności podejmowanych przez nie działań. Decentralizacja władzy stymuluje też konkurencję między poszczególnymi JST, co wpływa na podniesienie poziomu efektywności ich działania. Jednak decentralizacja może też prowadzić do trudności związanych z koordynacją realizacji poszczególnych celów strategicznych państwa oraz do rozproszenia odpowiedzialności pomiędzy różne szczeble władzy publicznej². Ponadto decentralizacja pozwala na opracowanie polityk lokalnych/regionalnych w zakresie np. walki z bezrobociem, oświaty, gospodarki komunalnej, kultury, sportu, turystyki oraz na racjonalne określenie funkcji administracji publicznej oraz sprzyja stabilności politycznej³.

Sedno procesu decentralizacji nie zawiera się jedynie w wyposażeniu samorządu terytorialnego w określone zasoby i atrybuty władzy, ale również w sposobie działania władzy centralnej. Władze centralne poprzez regulacje prawne oraz kształtowanie wa-

14

1

   W art. 9 u.f.p. określone zostały podmioty sektora finansów publicznych.

2

   Por. B. Karbownik, G. Kula, Efektywność sektora publicznego na poziomie samorządu lokalnego, Warszawa 2009, s. 8.

3

   Zob. H. Izdebski, Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2001, s. 16-20.