1098872536

Rozdział 1. Istota jednostek samorządu terytorialnego

Przeprowadzenie drugiego etapu reformy samorządowej było wsparte gwarancjami konstytucyjnymi funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce - zasadami: unitarności państwa, decentralizacji władzy publicznej, pomocniczości, przysługiwania samorządowi istotnej części zadań publicznych, domniemania kompetencji samorządu terytorialnego. Cele reformy samorządowej były następujące¹⁷:

- decentralizacja zarządzania sprawami publicznymi,

- rozbudowa mechanizmów społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i społecznej kontroli działania administracji,

- zwiększenie efektywności działania instytucji świadczących usługi publiczne (np. w zakresie oświaty, ochrony zdrowia, opieki społecznej) w skali ogólnokrajowej, regionalnej i lokalnej,

- wzrost racjonalności wydatków publicznych i zwiększenie szczelności przebudowanego systemu finansów publicznych (położenie nacisku na przestrzeganie dyscypliny finansów publicznych i na ograniczenie poziomu zadłużania się),

- decentralizacja systemu finansów publicznych, w tym przede wszystkim systemu budżetowego, przez możliwość prowadzenia samodzielnej gospodarki finansowej przez gminy, powiaty, województwa, w tym przede wszystkim gospodarki budżetowej, której podstawą jest odpowiednio budżet gminy, budżet powiatu, budżet województwa,

- uporządkowanie systemu kompetencyjnego administracji publicznej oraz poprawa przepływu informacji między podmiotami sektora finansów publicznych zarówno tych na szczeblu samorządowym jak i na szczeblu centralnym,

- wykreowanie instrumentów prowadzenia polityki regionalnej,

- usprawnienie mechanizmów funkcjonowania rządu, w tym modernizacja rządowej administracji centralnej i terenowej,

- stworzenie możliwości stopniowego awansu elit politycznych rozpoczynając od stopnia podstawowego, np. władze gminne, poprzez władze powiatowe i władze wojewódzkie, a na władzach centralnych kończąc,

- przystosowanie podziału terytorialnego kraju do standardów Unii Europejskiej (podział na najmniejsze, średnie i duże jednostki zasadniczego podziału terytorialnego kraju ma znaczenie dla rozwijania współpracy między krajowymi i zagranicznymi JST).

1.2. Model samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny w modelu trójszczeblowym jest obligatoryjnym związkiem mieszkańców gmin, powiatów i województw utworzonym dla realizowania zadań o charakterze lokalnym przez gminy i powiaty oraz zadań o charakterze regionalnym przez województwa, w celu zapewnienia rozwoju danego terenu i zaspokojenia potrzeb zbiorowych (z zakresu użyteczności publicznej) ludności na tym terenie¹⁸.

¹⁷ Por. Państwo sprawne, przyjazne, bezpieczne. Program decentralizacji funkcji państwa i rozwoju samorządu terytorialnego, Sam. Tery1.1997, nr 7, s. 7-9.

¹⁸ M. Jastrzębska, Nowy model samorządu terytorialnego. Istota, zadania, autonomia, władze, jednostki organizacyjne, finanse, nadzór, Sam. Teryt. 1999, nr 1-2, s. 14.