DSC�85

sensie, że władając czasem, wydobywa prędzej czy później na światło dzienne wszystkie winy, nawet najbardziej ukryte, i stwarza w ten sposób warunek konieczny do ich ukarania⁹³, ale także bezpośrednio, gdyż od słońca zależą zmiany pór roku, a więc pory deszczowe i suche, uważane jest też za dawcę deszczu lub sprawcę suszy, z ich wszystkimi dobroczynnymi bądź też zgubnymi skutkami⁹⁴. U Naczezów z Luizjany właśnie Słońce jest tym, który karze huraganem (zob. rozdz. XXII, 9), a u innych ludów na południowym wschodzie Ameryki Północnej rozpowszechnione jest pojęcie o zasadniczej współzależności między słońcem a ogniem, nie wyłączając ognia kosmicznego, czyli pioruna. W pewnych hymnach i tekstach mitologicznych babilońskich Szamasz, Słońce, „rozdziera złego człowieka jak strzęp skóry” i karze krzywoprzysięzcę chwytając go w swoją sieć⁹⁵; trzeba ponadto podkreślić ścisłe powiązanie Szamasza, astralnego reprezentanta jasnego i pogodnego nieba, z Hadadem jako bogiem nieba meteorologicznego i burzliwego, i to nie tylko w Babilonii, ale i w Syrii, a nawet na Delos⁹⁶.

Występuje teraz jasno zarysowana struktura pierwotnego kompleksu ideowego wszechwiedzy boskiej.{Podmiotem wszechwiedzy nie jest pierwotne bóstwo w ogólności, ale pewna określona kategoria istot boskich. Przedmiotem nie jest wszystko poznawalne, lecz człowiek i jego uczynki. Sposób nie jest też obojętny, skoro wszechwiedza boska oparta jest na wszechwi-dzeniu (ewentualnie uzupełniona wszechsłyszeniem, wszechobec-nością itp.). Wszechwiedza boska nie jest wyłącznie bierna i kon-templatywna, pociąga za sobą sankcję (karzącą), która z kolei

też nie jest obojętna, jako że przeważnie bywa stosowana za pomocą środków meteorologicznych. / Te elementy składowe kompleksu wszechwiedzy boskiej — podmiot i przedmiot, cele i metoda, warunki i efekty — są organicznie powiązane. Istnieje wewnętrzna logika, która łączy świetlistą naturę istot wszechwiedzących z wizualną podstawą wszechwiedzy, z widzialnością (z wysoka) ludzkich uczynków, słyszalnością rozmów itd. i z meteorologicznym charakterem odnośnej sankcji. Dzięki ej wnętrznej korelacji i współzależności składników komp e s i wy wszechwiedzy boskiej jest rzeczywiście kompleksem, y całością ograniczoną i ściśle określoną.

29