ET!1

12.3. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa turystycznego 211

formalizacji działań. W przedsiębiorstwie turystycznym formalizacja odnosi się do utrwalenia na piśmie celów i zadań oraz zasad, reguł i wzorców działań (sposoby wykonywania zadań)²⁸. Przykładem wzorców działań w turystyce, które z założenia powinny prowadzić do realizacji zadań i osiągnięcia celów, są tzw. standardy recepcyjne ustanawiane w przedsiębiorstwach hotelarskich.

Modelem budowy organizacji, jaką jest przedsiębiorstwo turystyczne, jest schemat organizacyjny, czyli graficzny obraz, ukazujący poszczególne części organizacji i przedstawiający hierarchiczny układ zależności między nimi, a także przypisujący w sposób najbardziej ogólny konkretne funkcje poszczególnym elementom organizacji.

Przedsiębiorstwo turystyczne składa się z wielu różnorodnych elementów, powiązanych ze sobą w taki sposób, aby przyczyniały się do realizacji wyznaczonych celów tej organizacji. Elementy te można na różne sposoby dobierać i łączyć, tworząc różne struktury organizacyjne w zależności od rodzaju przedsiębiorstwa turystycznego. Struktura organizacyjna to układ i wzajemne zależności między częściami składowymi oraz stanowiskami przedsiębiorstwa²⁹. Do najważniejszych cech otoczenia, które wpływają na strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa turystycznego, należy zaliczyć:

•    potencjał otoczenia, czyli jego zdolność do tworzenia przedsiębiorstwu warunków trwania i wzrostu,

•    złożoność otoczenia, czyli wielkość i złożoność tworzących go elementów,

•    niepewność otoczenia, która może wpłynąć na sposób formalizacji struktury organizacyjnej.

Przedsiębiorstwo turystyczne może funkcjonować jako:

•    organizacja scentralizowana, w której większość uprawnień do podejmowania decyzji skupiona jest na szczycie hierarchii, a niższe szczeble struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa pełnią przede wszystkim funkcję przekaźnika i nadzoru odpowiedzialnego za wykonanie zadań i procedur zatwierdzonych przez osoby znajdujące się na szczycie struktury;

•    organizacja zdecentralizowana, w której wiele istotnych uprawnień decyzyjnych mają kierownicy niższych szczebli zarządzania (np. kierownik recepcji hotelowej, kierownik gastronomii hotelowej), a niekiedy nawet pracownicy na stanowiskach wykonawczych (przede wszystkim pracownicy pierwszego kontaktu); działania decentralizacyjne w przedsiębiorstwie turystycznym polegają na przekazywaniu uprawnień decyzyjnych w dół hierarchii organizacyjnej.

Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa turystycznego może być:

•    smukła lub płaska (w zależności od liczby szczebli w przedsiębiorstwie),

•    prosta lub złożona (w zależności od stopnia zróżnicowania przedsiębiorstwa),

•    liniowa, liniowo-sztabowa lub funkcjonalna,

•    piramidalna lub odwrócona¹'.

W strukturze smukłej występuje relatywnie wiele szczebli, a komórki organizacyjne mają niewielkie rozmiary. W tego typu strukturze występuje również mała rozpiętość

²⁸    Zarządzanie. Teoria i praktyka, A. Koźmiński, W. Piotrowski (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 358.

²⁹    Stoner J.. Wankel C., Kierowanie. PWE, Warszawa 1994, s. 208.

³⁰    Zarządzanie. Teoria i praktyka, op. cii., s. 362-369.