Foto0652

rębnienie trzech znaczeń terminu sens w odniesieniu do życia. Są to: sens we•

Mówiąc o sensie wewnętrznym zwraca się uwagę na fakt, że życie człowieka jest całością sensowną, kiedy cele jego działań - cząstkowe, pośrcd- I nie i ostateczne - złączone są jednoczącą je myślą, dzięki czemu tworzą spójną, niesprzeczną i harmonijną całość. Zdaniem przywoływanych wyżej filozofów takie kryteria sensowności dotyczą nie tylko życia ludzkiego jako całości, ale I w tym także jego wytworów - myślenia logicznego, poznania naukowego i dzieł sztuki. Jednak nie jest to warunek wystarczający. Bowiem nawet spójny logicznie układ działań może służyć celom niegodnym. Konieczne więc jest, aby cel organizujący ludzkie działania był godny tycia, by był celem warto* ściowym. Wymaga to rozróżniania dobra właściwego od dobra pozornego, roz* różniania tego, co lepsze od tego, co gorsze, a więc umiejętności wytyczania rozumnych celów. Swoisty sojusz czynnika intelektualnego, etycznego I woli* tywnego (wytrwałość w dążeniu do celu) tworzą charakter etyczny człowieka, niezbędny dla nadania sensu jego życiu. Przesłanie to wydaje się szczególnie aktualne w pierwszej połowic XXI wieku.

Społeczny wymiar sensu tycia realizuje się poprzez wykraczanie poza Indywidualne cele. Sens społeczny życia ludzkiego wyznacza wartość wytworów, które jukieś życie po sobie pozostawia. Filozoficzny sens żyda najkrócej biorąc wyraża się w stwierdzeniu, że ,jeśli świat jako całość posiada sens, to posiadają sens także jego składniki". Przyjmijąc. że świat ma logiczną I harmonijną architektonikę, uznąjemy, że każda jego część odgrywa właściwą sobie rolę. 1 * prawdopodobnie - nie chodzi w tym II tylko o sens życia człowieka, ale także sens faktów, procesów i zjawisk.

W. Tullbockl⁵² uwużn, że bezpieczeństwo w perspektywie filozoficznej jest konfiguracją sytuacji, zdarzeń, faktów, stanów rzeczy niezależnych od ludzi, czyli czynników obiektywnych, ale także konfiguracją czynników od ludzi zależnych, subiektywnych , stanowiących konsekwencję istnienia homo sapiens w jego relacjach z otoczeniem. Umożliwia to trwały rozwój wartości ludzkich, zarówno personalnych, jak i społecznych, przeciwstawiając się ich niszczeniu, destabilizacji i degradacji. Wartością fundamentalną jest życie • zarówno gatunkowe, jak i jednostkowe, Zdaniem W, Tulibockiego tak rozumiane bezpieczeństwo poprzedza inne wartości. Będąc jedną z wartości podstawo*

aktywności.

a W socjologii działania różnią się od zachowań właśnie tym, że działający rozumie sens swojej

Ijj W, Tullhacki, Etyczne aspekty bezpieczeństwa na tle pewnych „stałych” cech natury ludzkiej, Iw:) R. Rosa (red, nauk,). Edukacja do.bezpieczeństwia i pokoju w jednoczącej się Europie, teorii i zastosowanie. Materiały z I międzynarodowej konferencji naukowej Sledlcc-Chlcwida. 5-6 maja 1999 r., Siedice-Chlcwiska 1999, s. 33.

wych odgrywa rolę instrumentalną dla powstania i istnienia wartości materiał* nych i duchowych. Taki, ujęty aksjologicznie, status ontyczny bezpieczeństwa czyni zeń jedną z naczelnych wartości moralnych, której realizacja i spełnienie stają się bezdyskusyjną powinnością elementarną, przekraczającą bariery różnorakich konkretyzacji społeczno-ekonomicznych, historycznych i kulturowych określających człowieka.

Warto jednak pamiętać, że bezpieczeństwo, podobnie jak wszystkie inne wartości, jest podatne na destrukcję. Stymulatory tej destrukcji rozlokowane są w sferze pozaludzkiej - wówczas gdy bierzemy pod uwagę struktury rzeczywistości znajdujące się poza kompetencjami czynnościowymi człowieka (np. zagrożenia przyrodnicze), oraz w sferze autonomicznej, czyli wówczas, gdy mają one charakter homogenny, gdy związane są bezpośrednio z istnieniem człowieka jako bytu przyrodniczego, świadomego i społecznego" , z jego zachowaniami i działaniami wobec siebie, wobec innych podmiotów I • ogólnie biorąc - wobec środowiska. Zagadnieniem środowiska bezpieczeństwa zajmiemy się szerzej w jednym z kolejnych rozdziałów.

i. Tulibackl, przywołując książkę „Miłość i nienawiść”⁵⁵ zwraca również uwagę na rolę emocji w funkcjonowaniu bezpieczeństwa. Zarówno wartości, Jak I emocje uwzględnląją personalny i strukturalny model kultury bezpieczeństwa, które - wraz z Innymi elementami > starano się uwzględnić w holistycznym modelu kultuiy bezpieczeństwa⁵⁰. Zagadnienie to zostanie szerzej omówione w dalszej części książki,

J. świniarski traktuje bezpieczeństwo Jako dobro naturalne⁵-, Rozumie Je Jako atrybut i formę Istnienia⁵'. Dostrzega on I omawia aspekt epistemolo-giezny I prakseologiczny bezpieczeństwa, Analiza tego ostatniego aspektu (prakseologloznego) zbliża tego autora do rozważań o obronności, Jednak na początku XXI wieku termin ten rozumiany Jest szerzej niż tylko w odniesieniu do militarnego wymiaru bezpieczeństwa , J, Świniarski, unullząjąo warunki busplaasańsiwa w perspektywie polltyozno-prakseologlcznąj, wymienia astmy Jago ,JVar/\ Są to: stabilizacja • stymulacja - instytuąjonallzaęja • dynamlza* ojn. Chodzi więc o: a/ dążenia stabilizacyjne w stosunkach politycznych przez Ich narzucanie lub uzgadnianie, b/ wysiłki stymulaoyjno I sterownicze tymi stosunkami, poprzez działania zbrojne (wojnę), pokój, działalność dyplomatyczną i wymianę ekonomiczną, oddziaływania kulturowo i Ideologiczne; d Instytu*

^M W. Tulibackl, op.cit.

¹¹1. Islhl-Iilbesfeld, Miłość i nienawiść, PWN Warszawa 1987, ^mM. Cicślarczyk, Kultura bezpieczeństwa.., s 213, VIII,

*^ł J. Świniarski, O naturze bezpieczeństwa, Warszawa*Pruazków 1997, s. 35*131.

**J, Świniarski* opelt., a, 170*185.

W. Kitler, Obrona narodowa III lU'. Pojęcie organizacja, system. Itozprawa habilitacyjna AON, Warszawa 2002; M. Cleślarczyk, Kultura bezpieczeństwa.... s. 235*254.

21