FunkcjonowanieRynku R012 033

Procesy negoq'acyjne przebiegają najsprawniej w warunkach funkcjonowania klasycznego mechanizmu rynkowego. Sprzyjają one wówczas najpełniejszej weryfikacji wartości przedmiotów wymiany. W miarę pojawiania się deformacji w funkcjonowaniu tego mechanizmu przedmiot procesów negocjacyjnych między sprzedawcami a nabywcami może ulegać ograniczeniom.

Procesy negocjacyjne ulegają ograniczeniu wówczas, gdy poszczególne ich składniki przekształcają się w zmienne niezależne od sprzedawców lub nabywców. Cena przestaje być składnikiem procesu negocjacyjnego, jeżeli jest ustalana przez państwo lub jednostronnie kształtowana przez sprzedawcę działającego w warunkach monopolu albo przez nabywcę działającego w warunkach monopsonu. W zależności od liczby składników procesu negocjacyjnego, które przekształcą się w zmienne niezależne od sprzedawców (nabywców) lub w odwrotnym kierunku, jego przedmiot może ulegać zwężaniu lub rozszerzaniu.

Jeżeli na rynku działa więcej niż jeden sprzedawca oraz więcej niż jeden nabywca, to procesom negocjacyjnym towarzyszą procesy konkurencyjne¹¹. Procesy te mogą zachodzić między sprzedawcami oraz między nabywcami. Każdy sprzedawca oraz każdy nabywca uczestniczący w procesach negocjacyjnych jest wówczas poddawany również oddziaływaniu procesów konkurencyjnych (rys. 5).

Rysunek 5

Oddziaływanie procesów konkurencyjnych

¹¹ Por. A. Lipowski, Mechanizm rynkowy..., jw., s. 10.

Procesy konkurencyjne obejmują:

—    gromadzenie oraz porządkowanie przez sprzedawcę (nabywcę) informacji o postępowaniu innych sprzedawców (nabywców) jako podstawy podejmowania decyzji,

—    podejmowanie decyzji o sposobie reakcji sprzedawcy (nabywcy) na postępowanie innych sprzedawców (nabywców) lub o sposobie oddziaływania przez sprzedawcę (nabywcę) na postępowanie innych sprzedawców (nabywców).

Podstawą rozwoju tych procesów jest nieustanny mechanizm konfrontacji rozbieżnych interesów sprzedawcy z interesami innych sprzedawców oraz rozbieżnych interesów nabywcy z interesami innych nabywców. Na gruncie rozbieżności interesów między uczestnikami procesów konkurencyjnych wytwarza się dążenie podmiotów rynku do zwiększania własnych korzyści kosztem korzyści osiąganych przez konkurentów lub przynajmniej do przeciwdziałania zmniejszaniu korzyści, które mogłoby wystąpić pod wpływem działania konkurentów.

Zwiększaniu rozbieżności interesów między uczestnikami procesów konkurencyjnych sprzyjają:

—    wzrost stopnia jednorodności (homogeniczności) przedmiotów wymiany,

—    wzrost stopnia jednorodności preferencji nabywców i sprzedawców.

Jeżeli preferencje nabywców wobec sprzedawców charakteryzuje wysoki stopień jednorodności, a więc jeżeli nabywcy nie preferują (nie wyróżniają) z powodów pozarynkowych żadnego sprzedawcy, sprzyja to rozwojowi oraz intensyfikacji procesów konkurencyjnych między sprzedawcami. Jeżeli z kolei sprzedawcy nie preferują, a więc nie wyróżniają żadnego nabywcy, sprzyja to rozwojowi oraz intensyfikacji procesów konkurencyjnych między nabywcami.

Procesy konkurencyjne mogą być rozpatrywane w dwóch aspektach:

—    w aspekcie podmiotowym, który jest związany z liczbą, rodzajami, strukturą oraz siłą podmiotów uczestniczących w tych procesach;

33