FunkcjonowanieRynku R012 023

Gospodarstwa rolne oraz przemysłowe przedsiębiorstwa produkcyjne i przedsiębiorstwa usługowe zgłaszają popyt na rzeczowe czynniki wytwórcze, pracę oraz pieniądz, oferując równocześnie nabywcom produkty i usługi. Mogą oferować również pieniądz, jeżeli dysponują nadwyżkami zasobów pieniężnych w stosunku do potrzeb.

Banki oferują pieniądze konsumentom, gospodarstwom rolnym, przemysłowym przedsiębiorstwom produkcyjnym i usługowym oraz państwu, udzielając potrzebnych im kredytów. Mogą to czynić, jeżeli zgromadzą odpowiednie zasoby pieniężne, zgłaszając popyt na pieniądz wobec innych podmiotów rynku.

Państwo może być podmiotem podaży produktów, usług oraz pieniądza, jeżeli dysponuje nadwyżką budżetową. Może równocześnie zgłaszać popyt na produkty, usługi, pracę oraz pieniądz, jeżeli pojawia się deficyt budżetowy¹.

Poszczególne podmioty rynku nie funkcjonują w izolacji oraz niezależnie od funkcjonowania innych podmiotów. Występując w roli sprzedawców, nawiązują nieustanne stosunki wymiany z nabywcami i odwrotnie. Istnieje przy tym bezpośrednia zależność między sytuacją podmiotu rynku, występującego w roli sprzedawcy, a jego sytuacją, gdy występuje jako nabywca. Sytuacja podmiotu rynku występującego w roli sprzedawcy wywiera wpływ na jego postępowanie jako nabywcy i odwrotnie². Czynnikiem dynamizującym te zależności jest zróżnicowanie siły przetargowej podmiotów rynku jako nabywców i sprzedawców. Podmiot rynku może bowiem dysponować dużą siłą przetargową jako sprzedawca, ale małą siłą przetargową jako nabywca, i odwrotnie. Siła przetargowa poszczególnych podmiotów rynku występujących w roli sprzedawców i nabywców nie ma trwałego charakteru.

Podmiot rynku, występujący jako sprzedawca oraz nawiązujący stosunki z nabywcami, także nie funkcjonuje w izolacji oraz niezależnie od działania innych sprzedawców. Podobnie jest w przypadku nabywców, którzy funkcjonują w ramach wspomnianych już stosunków równoległych z innymi nabywcami. Przy danej podaży pieniądza lub przy danym popycie na pracę mogą powstawać sytuacje, że nie wszyscy nabywcy reprezentujący popyt na pieniądz oraz nie wszyscy sprzedawcy reprezentujący podaż pracy mogą zaspokajać w pełni swoje aspiracje. W stosunkach między sprzedawcami na rynku pracy oraz między nabywcami na rynku pieniądza pojawia się wówczas element rywalizacji opartej na dążeniu podmiotu rynku do wzmocnienia siły przetargowej w porównaniu z innymi podmiotami.

Z natury podmiotów rynku wynika, że są one czynnikiem działającym, dynamizującym ogół stosunków towarzyszących procesom wymiany. Sprzedawcy i nabywcy organizują proces przepływu informacji oraz proces uzgadniania i podejmowania decyzji. Jak już wspomniano, dzięki organizowaniu tych procesów sprzedawcy i nabywcy wpływają nie tylko na treść stosunków między sobą, lecz również na kształtowanie się podaży i popytu oraz relacje między nimi. Następstwem uzgadniania oraz podejmow-ania decyzji, finalizujących mechanizm przetargowy, jest przepływ strumieni rzeczow-ych (produkty, usługi, praca) i pieniężnych między podmiotami rynku.

Jest oczywiste, że funkcji czynnika działającego nie mogą pełnić przedmioty rynku, bowiem nie zmieniają się one same, lecz pod wpływem decyzji i działań podejmowanych przez podmioty rynku. Podmioty rynku są nosicielami przedmiotów (elementów) rynku. Bez aktywności podmiotów rynku jako sprzedawców i nabywców elementy rynku nie mogą się ujawniać.

Podmioty życia gospodarczego mogą występować jako podmioty rynku niezależnie od formy własności, na której opierają swoją działalność. Forma własności nie decyduje bowiem o możliwości pojawienia się sprzedawców' i nabywców, ujawniających zamiary sprzedaży i zamiary zakupu oraz uczestniczących w mechanizmie przetargowym. Może ona natomiast decydować o poziomie aspiracji podmiotów rynku oraz o stopniu ich aktywności w' dążeniu do zaspokajania tych aspiracji.

Państwo może występować przynajmniej w podwójnej roli: jako podmiot rynku oraz jako podmiot interwencjonizmu na rynku. Problem ten jest szerzej rozpatrywany w rozdziale XII.

Na przykład sytuacja konsumenta oferującego pracę oraz otrzymującego określone wynagrodzenie za pracę wpływa na jego postępowanie jako nabywcy produktów i usług.