FunkcjonowanieRynku R01
8 019

1

zawsze określone stosunki zachodzące w obrębie działalności podmiotów życia gospodarczego oraz między nimi. Procesy materialno--rzeczowe przebiegają więc w toku oraz pod wpływem stosunków, które nawiązują między sobą uczestnicy tych procesów. Stosunki towarzyszące procesom materialno-rzeczowym tworzą regulacyjną sferę gospodarowania. Treścią tej sfery są procesy informacyjno--decyzyjne, nie mające materialnego charakteru. Rynek jest składnikiem regulacyjnej sfery gospodarowania.

Rynek jako składnik regulacyjnej sfery gospodarowania nie wyczerpuje całokształtu stosunków towarzyszących sferze realnej. Stosunki towarzyszące procesom materialno-rzeczowym mogą mieć:

—    charakter w'ewmętrzny,

—    charakter zewnętrzny.

Stosunki o charakterze wewnętrznym mają miejsce w obrębie działalności danego podmiotu, występującego w roli sprzedawcy lub nabywcy. Mogą one wyrażać stosunki zachodzące w ramach działalności podmiotu, będącego uczestnikiem procesu produkcji (stosunki w obrębie przedsiębiorstwa produkcyjnego) lub uczestnikiem procesu konsumpcji (stosunki w obrębie gospodarstwa domowego) itd. Uczestnicy procesu produkcji w ramach przedsiębiorstwa produkcyjnego lub uczestnicy procesu konsumpcji w ramach gospodarstwa domowego współdziałają między sobą, ale nie występują wobec siebie w roli sprzedawców lub nabywców'. Nie ujawniają oni zamiarów sprzedaży lub zamiarów zakupu, a więc nie reprezentują ani podaży, ani popytu. Stosunki o charakterze wewnętrznym, towarzyszące procesom materialno-rzeczowym oraz powstające w obrębie działalności danego podmiotu (sprzedawcy lub nabywcy), nie mogą więc być utożsamiane z rynkiem.

Rynek odzwierciedla stosunki o charakterze zewnętrznym, towarzyszące procesom wymiany. Są to stosunki, które nawiązują między sobą wyodrębnione podmioty rynku, występujące w roli sprzedawców i nabywców. Za pośrednictwem tych stosunków sprzedawcy i nabywuy zmierzają do zaspokajania swoich aspiracji. Rynek jako kategoria regulacyjna nie może funkcjonować poza procesami wymiany oraz poza sferą stosunków o charakterze zewmętrznym.

Rynek nie jest jedynym składnikiem regulacyjnej sfery gospodarowania. Składnikiem tej sfery, oprócz rynku, jest przede wszystkim regulacyjna działalność państwa. Państwo jako podmiot procesów regulacyjnych tworzy i zmienia system podatkowy, system przepisów prawnych dotyczących działalności gospodarczej, określa zasady funkcjonowania oraz finansowania działalności publicznej itd. Tego typu działalność państwa może być określona mianem pozarynkowej regulacyjnej sfery gospodarowania. Za pomocą tej regulacyjnej działalności państwo może wpływać zarówno na procesy materialno-rzeczowe, jak i na rynek, a zwłaszcza na postępowanie sprzedawców i nabywców¹ oraz kształtowanie się podaży, popytu i cen.

Miejsce rynku w procesach gospodarowania wskazuje, że między rynkiem a innymi składnikami tych procesów występują zależności dwojakiego rodzaju:

—    zależności między rynkiem a realną sferą gospodarowania.

—    zależności między rynkiem a pozarynkowymi składnikami regulacyjnej sfery gospodarowania.

Rynek jako mechanizm regulacyjny nie jest kategorią o neutralnym charakterze.¹ Charakteryzuje go przede wszystkim zdolność do regulowania realnych procesów gospodarowania. Wywiera więc bezpośredni wpływ' na produkcję, konsumpcję, procesy przemieszczania produktów itd. Wpływ ten jest urzeczywistniany dzięki kreowanym przez rynek motywacjom do inwestowania, produkowania, konsumowania itd. Równocześnie rynek znajduje się pod wpływem oddziaływania realnych procesów' gospodarowania. Wielkość i struktura inwestycji, produkcji oraz konsumpcji wpływają na stosunki między sprzedawcami a nabywcami oraz na kształtowanie się podaży, popytu i cen.

Dwustronny charakter mają również zależności między rynkiem a pozarynkowymi składnikami regulacyjnej sfery gospodarowania. Zależności tych nie wyczerpuje wspomniany wyżej w'pływ regulacyjnej działalności państwa na rynek. Stan stosunków⁷ między sprzedawcami a nabywcami oraz stan stosunków równoległych między sprzedawcami lub nabywcami, a także kształtujące się relacje między podażą a popytem mogą skłaniać państwo do zmiany systemu

19