FunkcjonowanieRynku R014 025

4. Elementy rynku

Stosunki między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany. obok aspektu podmiotowego, mają również aspekt przedmiotowy. Aspekt ten dotyczy:

—    ogółu elementów rynku i całokształtu zależności między nimi,

—    ogółu przedmiotów wymiany, które towarzyszą tym elementom.

Elementami rynku są:

—    podaż wyrażająca ujawnione przez sprzedawców zamiary (aspiracje) sprzedaży,

—    popyt wyrażający ujawniane przez nabywców zamiary (aspiracje) zakupu,

—    ceny.

Żaden z wymienionych elementów rozpatrywany indywidualnie nie może być utożsamiany z rynkiem. Dopiero jako całość wypełniają one przedmiotową treść stosunków między sprzedawcami a nabywcami, a więc treść rynku. Przy konkretyzacji definicji rynku zostały wyeksponowane tylko dwa jego przedmiotowe elementy — podaż i popyt. Jednakże jest oczywiste, że oba te elementy nie mogą występować bez cen. Aspiracje sprzedawców i nabywców' dotyczące sprzedaży i zakupu stają się podażą i popytem przy danych cenach.

Podaż, popyt i cena są dynamicznymi elementami rynku, a zatem podlegają nieustannym zmianom. Jak już wspomniano, poszczególne elementy rynku nie zmieniają się w sposób samoistny, lecz pod wpływem decyzji i działań podmiotów rynku. Decyzje dotyczące zmian podaży, popytu i cen są podejmowane w różnych warunkach, w których funkcjonują sprzedawcy i nabywcy. Warunki te różnią się przede wszystkim tym, że decydują one o zróżnicowanym stopniu przymusu lub swobody podejmowania decyzji przez podmioty rynku.

Podaż, popyt i cena są kategoriami abstrakcyjnymi przynajmniej dopóty, dopóki nie jest sprecyzowany przedmiot, którego dotyczą. Z przedmiotowego punktu wadzenia poszczególne elementy rynku mogą dotyczyć przede wszystkim:

—    produktów,

—    usług,

—    pracy,

—    pieniądza.

Wszystkie przedmioty wymiany, oprócz pieniądza, mogą być rozpatrywane zarówno w kategoriach ilościowych, jak i jakościowych (jakość produktu, usługi, poziom kwalifikacji pracowników).

Produkty jako przedmioty' wymiany są niejednorodnym agregatem dóbr, które mogą spełniać zróżnicowane funkcje w procesach gospodarowania. W zależności od rodzaju pełnionych funkcji można wyróżnić różne produkty, które są podstawą wyróżniania podaży, cen i popytu na:

—    produkty konsumpcyjne, służące zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych,

—    produkty produkcyjne, służące zaspokajaniu potrzeb sfery produkcji,

—    produkty inwestycyjne, służące zaspokajaniu potrzeb inwestycyjnych.

Charakter produktu oraz funkcje, które on spełnia w procesach gospodarowania, wywierają wpływ na kształtowanie się podaży, popytu i cen. Oznacza to, że odmienny jest mechanizm kształtowania się podaży, popytu i cen na produkty konsumpcyjne, produkcyjne i inwestycyjne. Mechanizm ten znajduje się pod wpływem oddziaływania różnych składników realnej sfery gospodarowania (konsumpcja, produkcja, inwestycje) oraz związanych z nimi czynników wypływających na poszczególne elementy rynku. Zależności między produkcją, konsumpcją, inwestycjami itd. decydują równocześnie o zależnościach między elementami rynku, które są związane z tymi składnikami realnej sfery gospodarowania. Na przykład popyt na czynniki wytwórcze, służące zaspokajaniu potrzeb sfery produkcji, zależy od popytu na produkty finalne, służące zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych.

Usługi jako przedmioty wymiany są również niejednorodnym agregatem. W zależności od rodzaju usług oraz funkcji, które one spełniają w procesach gospodarowania, poszczególne elementy rynku mogą dotyczyć:

—    usług konsumpcyjnych, zaspokajających potrzeby konsumpcyjne,

25