FunkcjonowanieRynku R014 035

— w aspekcie przedmiotowo-instrumentalnym. który jest związany z przedmiotem oraz instrumentami wykorzystywanymi w procesach konkurencyjnych.

Procesy negocjacyjne i konkurencyjne nie funkcjonują w ramach rynku jako procesy autonomiczne. Między tymi procesami dominują zależności przyczynowo-skutkowe. Podstawowa zależność polega na tym, że ujawnianie zamiarów sprzedaży i zakupu oraz udział sprzedawców i nabywców w procesach negocjacyjnych stają się czynnikiem sprawczym ich udziału w procesach konkurencyjnych. Jeżeli sprzedawcy i nabywcy nie ujawniają w danym czasie zamiarów sprzedaży i zakupu oraz nie zamierzają uczestniczyć w tym czasie w procesach negocjacyjnych, to nie ma podstaw do ich uczestnictwa w procesach konkurencyjnych. Procesy te mogą się rozwijać dopiero w następstwie podejmowania przez sprzedawców i nabywców decyzji o uczestnictwie w procesach negocjacyjnych oraz w następstwie urzeczywistniania tych decyzji.

Procesy konkurencyjne, rodzące się pod wpływem wszczynania przez podmioty rynku procesów negocjacyjnych, nie finalizują działań sprzedawców i nabywców. Przez uczestnictwo w procesach konkurencyjnych nie zaspokajają oni swoich aspiracji. Procesy te nie zapewniają bowiem przepływu strumieni rzeczowych oraz pieniężnych między podmiotami rynku. Pełnią one wyłącznie funkcję czynnika pośredniczącego, interweniującego w przebieg procesów' negocjacyjnych między sprzedawcami a nabywcami. Finalizacja działań sprzedawców i nabywców' na rynku następuje w rezultacie skutecznie zakończonych procesów negocjacyjnych.

Uczestnictwo podmiotów rynku w procesach konkurencyjnych wymaga ponoszenia nakładów przeznaczanych m.in. na reklamę, podwyższanie poziomu jakości produktów, usług itd. Dzięki tym nakładom poszczególne podmioty utrzymują lub wzmacniają swoją pozycję konkurencyjną w stosunku do innych podmiotów rynku. Jednakże wzmacnianie tej pozycji w' toku procesów' konkurencyjnych nie może być finalnym efektem działania podmiotów' rynku. Wzmocnienie pozycji konkurencyjnej staje się użyteczne, jeśli umożliwia ono zwiększenie wielkości sprzedaży, zysku itd. Źródłem osiągania tych finalnych efektów stają się skuteczne procesy negocjacyjne. Nakłady ponoszone przez podmioty rynku w procesach konkurencyjnych oraz wzmacniana dzięki nim pozycja konkurencyjna mogą natomiast występować jako konieczny warunek (czynnik pośredniczący) osiągania pożądanego poziomu efektów finalnych lub zapobiegania ich obniżaniu w procesach negocjacyjnych. Zależności te pokazano na rys. 6.

Rysunek 6

Nakłady i efekty w procesach rynkowych

Podmioty rynku, kierując się zasadą racjonalności, dążą do powiększania różnicy między nakładami, których wymaga udział w procesach konkurencyjnych, a efektami, które dzięki tym nakładom mogą być osiągane w procesach negocjacyjnych. Dążenia te mogą towarzyszyć zarówno sprzedawcom, jak i nabywcom, jeżeli uczestniczą oni równocześnie w procesach negocjacyjnych i konkurencyjnych.

Przebieg procesów negocjacyjnych i konkurencyjnych zależy od siły przetargowej sprzedawców i nabywców, a ta z kolei od¹²:

—    struktury podmiotowej rynku,

—    struktury przedmiotowej rynku,

—    zakresu i sposobu interwencji państwa na rynku.

Czynniki te wpływają nie tylko na przebieg omawianych procesów, lecz również na stopień ich sprawności oraz funkcje, jakie procesy te mogą spełniać w stosunku do realnej sfery gospodarowania.

'■ Obszerny zespół czynników wpływających na siłę przetargową sprzedawców i nabywców przedstawia M.E. Porter, Strategia konkurencji. Metody analizy sektorów i konkurentów, Warszawa 1992, s. 41 i 44.

35