FunkcjonowanieRynku R064 175

RÓWNOWAGA RYNKU

1. Stan równowagi rynku

Równowaga rynku odzwierciedla stan zrównoważenia jego elementów. których nosicielami są sprzedawcy i nabywcy. Niezależnymi od przedmiotu wymiany elementami rynku są. jak wiadomo, zawsze popyt i podaż. Trzeci element rynku zależy od przedmiotu wymiany, którego dotyczą popyt i podaż. Tym elementem może być cena, płaca lub stopa procentowa. W zależności od przedmiotu wymiany równowaga rynku może więc wyrażać stan zrównoważenia popytu z podażą przy danej cenie, płacy lub stopie procentowej.

Równowaga rynku może być również wyrażana za pomocą stanu, który odzwierciedla równość zamiarów (poziomów aspiracji) sprzedawców i nabywców w dziedzinie sprzedaży i zakupu¹. Równość ta oznacza, że przy danej cenie, płacy lub stopie procentowej sprzedawcy nie zamierzają zaoferować danego przedmiotu wymiany więcej, niż zamierzają nabyć nabywcy. Również nabywcy nie zamierzają nabyć więcej przedmiotów wymiany, niż są skłonni zaoferować im sprzedawcy.

Stan równowagi rynku zakłada doskonałe, wzajemne dostosowywanie się poszczególnych elementów rynku. Koniecznym warunkiem pojawienia się tego typu dostosowań jest funkcjonowanie klasycznego mechanizmu rynkowego, zakładającego bezpośrednie oraz natychmiastowe reakcje każdego z elementów rynku na zmiany pozostałych jego elementów. Jeżeli w funkcjonowaniu klasycznego mechanizmu rynkowego występują deformacje, to zakłóceniom może podlegać zarówno stan równowagi rynku, jak i jego zmiany. Przejawem występowania tego typu zakłóceń są stany nierównowagi rynku.

Równowaga rynku jako układ statyczny, odzwierciedlający stan zrównoważenia jego elementów w danym czasie, jest poddawana nieustannym procesom dynamizacji. Bezpośrednim czynnikiem dynamizującym osiągnięty stan równowagi rynku jest zmienność jego elementów. Zmiana przynajmniej jednego z elementów rynku powoduje, że równowaga rynku przekształca się z danego stanu w stan odmienny, wywołany zmianą tego elementu. Stany równowagi rynku ulegają więc zmianom, wyrażającym w każdym przypadku fmalizację procesów dostosowawczych między elementami rynku.

Procesy dostosowawcze między elementami rynku, warunkujące jego równoważenie, zależą przede wszystkim od szybkości reakcji sprzedawców i nabywców. Z kolei możliwość i szybkość reakcji sprzedawców i nabywców zależą nie tylko od tempa podejmowania decyzji, lecz również od struktury procesów decyzyjnych na rynku oraz czynników materialno-rzeczowych.

Strukturę procesów decyzyjnych może charakteryzować to, że wszystkie elementy rynku są zmiennymi negocjacyjnymi sprzedawców i nabywców. W tej sytuacji, przy braku innych ograniczeń, przejście od jednego do innego stanu równowagi rynku może być stosunkowo szybkie. Jeżeli przynajmniej jeden z elementów rynku przestaje być zmienną negocjacyjną sprzedawców i nabywców, wówczas zmiana stanu równowagi może być odroczona w czasie. Cechę zmiennej negocjacyjnej mogą tracić przede wszystkim ceny w 'warunkach funkcjonowania na rynku monopolu lub monopsonu oraz wtedy, kiedy są one w pewnych segmentach rynku ustalane przez państwo. Jeżeli państwo, przynajmniej okresowo, usztywnia ceny, to procesy dostosowawcze elementów rynku mogą być oparte wyłącznie na ilościowych zmianach podaży i popytu. Osłabia to tempo procesów dostosowawczych oraz tempo zmian stanu równowagi rynku. Procesowi przechodzenia od jednego do innego stanu rówmowagi

175

1

Należałoby przypomnieć, że aspiracje podmiotów rynku mogą mieć w danym czasie zróżnicowany stopień dojrzałości.