FunkcjonowanieRynku R068 179

Stan równowagi odzwierciedla sytuację, w której wszyscy sprzedawcy i nabywcy zaspokajają swoje aspiracje dotyczące sprzedaży produktów i usług oraz ich zakupu. Nie występuje więc wówczas ani nadmiar podaży, który oznaczałby niezaspokojenie aspiracji sprzedawców, ani nadmiar popytu, który oznaczałby niezaspokojenie aspiracji nabywców.

Wśród nabywców i sprzedawców, zaspokajających swoje aspiracje w dziedzinie zakupu i sprzedaży, mogą być również tacy, którzy byliby skłonni nabywać produkty po cenie wyższej niż cena równowagi oraz sprzedawać po cenie niższej od ceny równowagi. Jeżeli podmiotom rynku towarzyszy tego typu gotowość, lecz mogą oni nabywać i sprzedawać produkty po cenie równowagi, to znaczy, że odnoszą pewną korzyść, która może być określona mianem renty nabywców lub renty sprzedawców. Obszarem powstawania tej renty dla nabywców jest cena powyżej ceny równowagi (A), a dla sprzedawców — cena poniżej ceny równowagi¹ (B). Obszary te (A i B) prezentuje rys. 57.

Rysunek 57

Obszary renty nabywców i sprzedawców

Renta wyraża różnicę między:

— ceną równowagi (P_r) a ceną wyższą, po której skłonni byliby nabywać produkty pewni nabywcy,

— ceną równowagi (P_r) a ceną niższą, po której skłonni byliby sprzedawać produkty pewni sprzedawcy.

Stan równowagi rynku produktów i usług może się przekształcać w stany nierównowagi, jeżeli ceny na rynku kształtują się poniżej lub powyżej poziomu ceny zapewniającej równowagę. Ilustruje to rys. 58.

Rysunek 58

Stany nierównowagi rynku

Jeżeli cena produktu lub usługi kształtuje się poniżej ceny równowagi (P₂ <P,), to na rynku pojawia się nadmiar popytu w stosunku do wielkości podaży produktu lub usługi oferowanych nabywcom przez sprzedawców. Oznacza to. że wszyscy sprzedawcy ujawniający zamiary sprzedaży produktu lub usługi mogą w tej sytuacji zaspokajać swoje aspiracje w dziedzinie sprzedaży. Cena kształtująca się poniżej ceny równowagi nie skłania sprzedawców do zwiększania wielkości podaży oraz sprzedaży produktów i usług. Sprzedawcy oferują przy tej cenie mniej produktów i usług, niż zamierzają kupić nabywcy.

W odmiennej sytuacji znajdują się nabywcy, którzy przy cenie niższej od ceny równowagi są zainteresowani zwiększeniem wielkości popytu, który kształtuje się powyżej wielkości podaży oferowanej przez sprzedawców. Nadmiar popytu, będący konsekwencją kształ-

179

1

Por. U. Febl, P. Oberender, Grundlagen der Mikroókonomie, jw., s. 12.