FunkcjonowanieRynku R06 2 203

1

Rynek produktów i usług oraz rynek pieniądza, a także ich równowagi, są powiązane przede wszystkim za pośrednictwem dwóch kategorii regulacyjnych, a mianowicie ceny i stopy procentowej (rys. 71).

Rysunek 71

Równowaga rynku produktów i usług oraz rynku pieniądza

Rynek produktów i usług

_Cena

Stopa procentowa

Rynek pieniądza

Źródłem naruszenia równowagi rynku produktów i usług lub rynku pieniądza może być zmiana jednego elementu każdego z tych rynków, a więc podaży, popytu, ceny lub stopy procentowej. Zmiana podaży lub popytu na pieniądz wpływa nie tylko na rynek pieniężny i jego równowagę, lecz również na rynek produktów i usług¹³.

Utrzymanie równowagi na rynku pieniężnym przy wzroście podaży pieniądza wymaga obniżenia stopy procentowej, które staje się zachętą do zwiększenia popytu na pieniądz. Proces zaspokajania tego popytu wywołuje wzrost wielkości popytu na produkty i usługi, pełniące funkcje czynników wytwórczych lub finalnych przedmiotów' wymiany. Wzrost wuelkości popytu przy stałych cenach i wolnych zasobach kapitału tiwałego może spowodować w⁷zrost produkcji oraz podaży produktów i usług. Konsekwencją wzrostu popytu przy ograniczonych możliwościach wzrostu wńelkości podaży i zmiennych cenach jest w^jzrost poziomu cen produktów i usług. Wyznacza on realną podaż pieniądza, która ulega zmniejszeniu. Spadek realnej podaży pieniądza prowadzi z kolei do w-zrostu stopy procentowej, umożliwiającej utrzymanie równowagi na rynku pieniężnym.

Wzrost stopy procentowej jest bezpośrednią przyczyną spadku popytu na pieniądz, co prowadzi do zmniejszenia popytu nabywców

¹³ Pomijamy tu szczegółową charakterystykę zależności między tymi dwoma rodzajami rynku, opartą na znanym w literaturze modelu IS-LM, odzwierciedlającym różne kombinacje dochodu i stopy procentowej, zapewniające równowagę rynku produktów i usług oraz rynku pieniądza.

na produkty i usługi. Sprzedawcy, napotykając coraz większe ograniczenia ze strony popytu, mogą ograniczać wielkość ich podaży lub obniżać poziom cen, aby zbliżyć się do stanu równowagi na rynku produktów i usług. Obniżka poziomu cen oznacza wzrost realnych zasobów pieniężnych nabywców, który staje się przesłanką wzrostu wielkości popytu na produkty i usługi. Wzrost realnych zasobów pieniężnych nabywców powoduje, że popyt wzrasta niezależnie od poziomu stopy procentowej. Obniżka cen oznacza równocześnie:

—    wzrost realnej podaży pieniądza jako przesłanki obniżenia stopy procentowej, warunkującej zrównoważenie rynku pieniężnego,

—    wzrost realnej płacy, decydującej o wielkości podaży pracy, wpływającej bezpośrednio na równowagę rynku pracy.

Rynek produktów i usług oraz rynek pracy, a także ich równowagi, są powiązane zarówno za pośrednictwem kategorii regulacyjnych (cena, płaca), jak i kategorii realnych, spośród których najważniejsze znaczenie mają wielkość zatrudnienia oraz wielkość produkcji, warunkujące podaż produktów i usług. Powiązania te ilustruje rys. 72.

Rysunek 72

Równowaga rynku produktów i usiug oraz rynku pracy

Rynek produktów i usług

Cena, Piaca _> Produkcja. Zatrudnienie

Rynek pracy

Jeżeli istnieją oraz wzrastają ograniczenia po stronie popytu na produkty i usługi, to w zależności od struktury podmiotowej podaży sprzedawcy wykazują skłonność do obniżania jej wielkości lub do obniżania poziomu cen. Oba kierunki działań są zagrożeniem dla równowagi rynku pracy. Ograniczenie wielkości produkcji i podaży skłania sprzedawców bezpośrednio do zmniejszania wielkości zatrudnienia. Obniżanie poziomu cen przy danej wielkości podaży produktów' i usług może następować zwłaszcza wtedy, kiedy jest możliwy spadek poziomu płac, będących składnikiem kosztów'. Jeżeli redukcja płac nie jest możliwa, to skłonność sprzedawców do obniżania poziomu cen jest mniejsza niż skłonność do ograniczania wielkości

203