FunkcjonowanieRynku R064 185

Jeżeli kapitał trwały nie ulega zmianie, to zmniejszenie zatrudnienia oznacza wzrost krańcowej wydajności pracy, który rekompensuje wyższy poziom płacy. Stabilizacja popytu na pracę przy danym kapitale trwałym oraz przy wyższym poziomie płacy oznaczałaby pogorszenie relacji między płacą a krańcową wydajnością pracy. Pogorszenie tych relacji wpływa niekorzystnie na osiągane efekty.

Przy wyższym poziomie płacy realnej w stosunku do płacy zapewniającej równowagę rynku pracy pojawia się tendencja do wzrostu wielkości jej podaży. Skłonność do podejmowania pracy wykazują wówczas również te osoby fizyczne, które nie wykazywały jej przy niższym poziomie płacy realnej. Przy istnieniu ograniczeń po stronie popytu procesowi poszukiwania oraz próbom podejmowania pracy towarzyszy konkurencja między potencjalnymi pracownikami, która rodzi skłonność do akceptowania płacy kształtującej się na niższym poziomie (poniżej W_r^). Ten niższy poziom płacy może z kolei skłaniać podmioty gospodarcze do osłabiania ograniczeń ze strony popytu na pracę.

Jeżeli płaca realna kształtuje się poniżej poziomu płacy zapewniającej równowagę rynku pracy (W_r2< W_r ), to pojawia się nadmiar popytu na pracę w stosunku do jej podaży. Podmioty gospodarcze nie zaspokajają wówczas swoich aspiracji w dziedzinie zatrudnienia, napotykając trudności w procesie zwiększania efektów działania. Z jednej strony, skłonność podmiotów gospodarczych do zwiększania popytu na pracę jest tym większa, im większa jest różnica między relatywnie niskim poziomem płacy a krańcową wydajnością pracy przy danym kapitale trwałym¹. Z drugiej strony, nie mogą one wykorzystywać tej różnicy przez zwiększanie zatrudnienia, gdyż napotykają ograniczenia ze strony podaży pracy. Dążenie do przezwyciężania tych ograniczeń oraz rywalizacja o pracowników stają się źródłem wzrostu płac powyżej poziomu płacy W_ry

W odmiennej sytuacji znajdują się potencjalni pracownicy, którzy przy płacy realnej niższej od płacy zapewniającej równowagę nie są skłonni do zwiększania podaży pracy. Niedobór podaży pracy powoduje, że mogą oni dokonywać wyboru miejsc i warunków pracy, zmuszając podmioty gospodarcze do konkurencji, której instrumentem są również zmiany poziomu płac. Im szybciej zmienia się płaca realna z poziomu W_r^ do poziomu W_r^ tym szybciej maleje nadmiar popytu na pracę w stosunku do wielkości jej podaży.

Proces równoważenia rynku napotyka ograniczenia, gdy popyt lub podaż pracy nie reagują na zmiany poziomu płac realnych. Przy braku reakcji podaży pracy na zmiany tego poziomu kształtowanie się równowagi zależy od zmian wielkości popytu. Jeżeli pod wpływem zmian poziomu płac realnych lub innych czynników zmienia się popyt na pracę, to przy danej podaży pracy wielkość bezrobocia (B) może się kształtować na niższym lub w⁷yższvm poziomie (rys. 61).

Rysunek 61

Wielkość bezrobocia (B) przy danej podaży pracy

Równowaga rynku pracy nie może być rozpatrywana wyłącznie w kategoriach globalnych. Istotne znaczenie mają dostosowania podaży i popytu na pracę w wymiarach:

—    przestrzennym,

—    czasowym,

185

1

Por. U. Basseler, J. Heinrich, W. Koch, Grundlagen..., jw., s. 263.