FunkcjonowanieRynku R024 045

1

1

STRUKTURY RYNKU

1. Struktury — postępowanie — efekty

Stosunki tworzące rynek powstają oraz rozwijają się pod wpływem działania wielu podmiotów reprezentujących podaż i popyt. Wyodrębnienie podmiotów i elementów rynku wskazuje, że mają one pod-miotowo-przedmiotowy, a więc zróżnicowany wewnętrznie charakter. Zespoły podmiotów i elementów rynku tworzą odrębne podstawy wyróżniania struktur rynku. Nawiązując z jednej strony do zespołu podmiotów' rynku, a z drugiej strony do jego elementów', można w' ramach stosunków rynkowych wyróżnić dwie syntetyczne struktury:

—    strukturę podmiotowy rynku,

—    strukturę przedmiotową rynku.

Strukturę podmiotową rynku charakteryzuje udział poszczególnych sprzedawców w ogólnej wielkości podaży oraz udział poszczególnych nabywców w ogólnej wielkości popytu. W różnych segmentach rynku mogą występować odmienne struktury podmiotowa. Strukturę podmiotową w pewnych segmentach rynku może wyrażać istnienie wielu sprzedawców i nabywców, których charakteryzuje mały udział w ogólnej wielkości podaży i popytu. W innych segmentach rynku może ją tworzyć mała liczba sprzedawców i nabywców', reprezentujących duży udział w ogólnej wielkości podaży i popytu. Obok kilku sprzedawców o dużym udziale w ogólnej wielkości podaży może działać wielu sprzedawców o małym udziale. Podobną strukturę podmiotową mogą tworzyć nabywcy (problematyka dotycząca podmiotowej struktury rynku jest szerzej rozpatrywana w pkt 2 tego rozdziału).

J

Strukturę przedmiotową rynku charakteryzują relacje między jego elementami, a więc między podażą a popytem przy danych cenach. Relacje te mogą być zróżnicowane zarówno w przekroju poszczególnych segmentów rynku, jak i w odniesieniu do poszczególnych przedmiotów wymiany, a więc produktów, usług, pracy i pieniądza.

Obie struktury rynku — podmiotowa i przedmiotowa — wywierają bezpośredni wpływ na:

—    ograniczenia napotykane przez sprzedawców i nabywców,

—    postępowanie sprzedawców i nabywców.

Źródłami ograniczeń napotykanych przez podmioty rynku mogą być zarówno działający obok nich konkurenci (ograniczenia konkurencyjne), jak i elementy rynku, a więc popyt i podaż (ograniczenia popytowe lub podażowe). Jeżeli przy istnieniu wielu sprzedawców oferujących produkty jednorodne lub będące substytutami pojawia się nadmiar podaży, to mogą oni napotykać równocześnie ograniczenia popytowe i konkurencyjne. Nadmiar popytu zgłaszanego na jednorodne produkty przez wielu nabywców powoduje, że mogą oni napotykać zarówno ograniczenia konkurencyjne, jak i ograniczenia podażowe. Wielkość oraz struktura tych ograniczeń, zmieniających się w następstwie zmian struktury podmiotowej i przedmiotowej rynku, wpływają na postępowanie sprzedawców i nabywców.

Postępowanie podmiotów rynku może się wyrażać w:

—    oddziaływaniu poszczególnych sprzedawców i nabywców na decyzje oraz postępowanie innych sprzedawców i nabywców,

—    reagowaniu sprzedawców i nabywców na decyzje oraz postępowanie innych sprzedawców i nabywców.

Sposób reagowania sprzedawców i nabywców na postępowanie innych podmiotów rynku może mieć charakter adaptacyjny lub innowacyjny. Postępowanie adaptacyjne polega na dostosowywaniu się podmiotów rynku do innych podmiotów. Postępowanie innowacyjne polega na celowym różnicowaniu decyzji i postępowania jednych sprzedawców i nabywców w stosunku do decyzji i postępowania innych podmiotów.

Każdy rodzaj struktury podmiotowej rynku uruchamia inny mechanizm postępowania sprzedawców i nabywców. Sprzedawca postępuje inaczej, gdy w danym segmencie rynku działa obok niego

45