FunkcjonowanieRynku R024 075

relacji między wielkością popytu a wielkością podaży oraz możliwościami jej tworzenia. Rosnące ograniczenia po stronie popytu oraz wynikająca z nich konieczność ograniczania wielkości podaży wpływają na wzrost wielkości kosztów oraz spadek wielkości efektów działania na rynku. W zależności od relacji między tymi wielkościami, charakteryzującymi działalność poszczególnych sprzedawców, większa lub mniejsza ich liczba opuszcza stagnacyjny segment rynku w poszukiwaniu nowych segmentów. Wpływa to na zmianę struktury podmiotowej rynku. Zakres tej zmiany zależy od poziomu mobilności sprzedawców, uwarunkowanego także barierami wyjścia z rynku.

Przedstawione relacje między podażą a popytem w różnych fazach rozwojowych rynku przedstawia rys. 17.

Rysunek 17

Fazy rozwojowe rynku

Zmieniającym się relacjom między podażą a popytem towarzyszą zmiany innych zjawisk, które mogą być uzupełniającymi kryteriami wyodrębniania, oraz charakterystyki poszczególnych faz rozwojowych rynku. Zjawiska towarzyszące działaniom podmiotów rynku oraz ich zmiany w poszczególnych fazach rozwojowych prezentuje tablica 3.

Tablica 3

Cechy faz rozwojowych rynku

Wyszczególnienie	Faza I	Faza II	Faza III	Faza IV
Liczba sprzedawców	mała/monopol	szybko rosnąca	wolno rosnąca	duża/malejąca
Wielkość sprzedaży	mała	rosnąca progresywnie	rosnąca degresywnie	malejąca
Zdolności wytwórcze	małe	rosnące	modernizowane	duże/nadmieme
Główny instrument konkurencji	produkt	produkt	usprawnianie produktu/ cena	cena/reklama
Poziom kosztów	wysoki	malejący progresywnie	malejący degresywnie	wysoki
Poziom zysku	niski/strata	rosnący progresywnie	malejący przyrost/ spadek	niski/strata

Cykl życia rynku poszczególnych przedmiotów' wymiany jest najczęściej zróżnicowany z punktu widzenia czasu jego trwania. W zależności od rodzaju produktu lub usługi oraz charakteru pracy odmiennie kształtuje się również czas trwania poszczególnych faz rozwojowych rynku. Ponadto nie we wszystkich rodzajach (segmentach) rynku muszą występować wszystkie przedstawione fazy rozwojowe.

Poszczególne rodzaje (segmenty) rynku znajdują się w tym samym czasie w różnych fazach rozwojowych. Jedne z nich są w fazie eksperymentalnej, inne — w fazie ekspansji, a jeszcze inne — w' fazie depresji. Można uznać, że z punktu widzenia sprawności procesów' gospodarowania jest korzystniej, gdy w danym czasie więcej jest segmentów rynku znajdujących się w dwóch pierwszych niż w dwóch ostatnich fazach rozwojowych.