FunkcjonowanieRynku R024 055

1

Przewaga podaży nad popytem lub popytu nad podażą powodu-je. że w postępowaniu oraz działalności podmiotów rynku pojawiają się ograniczenia. W zależności od relacji między elementami rynku mogą to być ograniczenia:

—    po stronie podaży lub

—    po stronie popytu.

Strukturę tych ograniczeń oraz ich wielkość ilustruje rys. 11.

Rysunek 11

Ograniczenia napotykane przez sprzedawców i nabywców

Ograniczenia te nie są odzwierciedleniem układu sił rynkowych w sferze stosunków równoległych, lecz w sferze stosunków wymiany. Związek struktury przedmiotowej rynku ze stosunkami wymiany powoduje, że nie może być ona rozpatrywana z punktu widzenia stopnia jej konkurencyjności lub zmonopolizowania. Poszczególne odmiany struktury przedmiotowej rynku wyrażają odmienny układ siły przetargowej sprzedawców i nabywców. Dopiero w zależności od układu tej siły przetargowej mogą się rozwijać procesy konkurencyjne między sprzedawcami lub między nabywcami.

Pierwsza odmiana struktury przedmiotowej rynku odzwierciedla sytuację, w której istnieje przewaga popytu nad podażą. Sprzedawcy nie napotykają wówczas ograniczeń ze strony popytu, natomiast nabywcy napotykają ograniczenia ze strony podaży. Sytuacja taka powstaje zazwyczaj wtedy, kiedy nie funkcjonuje klasyczny mechanizm rynkowy, a więc gdy poziom cen jest niezależny od zmian wielkości podaży i popytu oraz względnie stabilny w dłuższych okresach.

Strukturę przedmiotową rynku, w której występują ograniczenia po stronie podaży, charakteryzują następujące zjawiska:

—    istnieje wysoki poziom aspiracji nabywców, które nie są zaspokajane;

—    ujawniane przez nabywców zamiary zakupu, które nie mogą być w pełni zrealizowane, odbiegają od faktycznie dokonanych zakupów;

—    istnieje niski poziom aspiracji sprzedawców, które są zaspokajane:

—    ujawniane przez sprzedawców zamiary sprzedaży, które mogą być zrealizowane, nie odbiegają zazwyczaj od faktycznie dokonanej sprzedaży.

Ograniczenia po stronic podaży dotyczą w zróżnicowanym stopniu poszczególnych przedmiotów wymiany. Najostrzejsze ograniczenia napotykają nabywcy w sferze podaży produktów, usług oraz pracy. Stosunkowe duże ograniczenia mogą napotykać konsumenci również w sferze podaży pieniądza.

Odmienna jest sytuacja podmiotów gospodarczych występujących w roli nabywców i sprzedawców. Na ogół napotykają oni łagodne ograniczenia ze strony podaży pieniądza. Rozwinięty system dotacji państwa, relatywnie niska stopa procentowa oraz łatwość sprzedaży produktów lub usług powodują, że dostęp do pieniądza jest stosunkowo łatwy. Rosnący popyt podmiotów gospodarczych na pieniądz może być w tej sytuacji w pełni lub w dużym stopniu zaspokojony. Przyczynia się to w sposób bezpośredni do wzrostu popytu na produkty, usługi oraz pracę, który przy danej podaży tych przedmiotów wymiany nie może być zaspokojony. Oparcie procesów dostosowawczych wyłącznie na dostosowaniach o charakterze iloś-

55