FunkcjonowanieRynku R044 125

tych zależności mogą występować wtedy, kiedy postępowaniu nabywców towarzyszą pewne zjawiska (np. zjawisko naśladownictwa, snobizmu), które wywołują zmiany ich reakcji na zmiany poziomu cen oferowanych produktów. Pod wpływem występowania tych zjawisk kształtują się nietypowe zależności między zmianami cen a zmianami popytu na produkty. Mogą być one odzwierciedleniem:

—    występowania jednokierunkowych zależności między zmianami cen a zmianami popytu,

—    w'zmocnienia lub osłabienia klasycznych zależności między zmianami cen a zmianami popytu.

Nietypowe zależności występujące między zmianami cen na produkty a zmianami popytu mogą być związane przede wszystkim z pojawianiem się następujących efektów, towarzyszących zmianom poziomu cen:

—    efektu naśladownictwa (imitacji),

—    efektu snobizmu,

—    efektu Veblena,

—    efektu oczekiwania.

Wszystkie te efekty wyrażają takie zmiany w kształtowaniu się wielkości popytu, które mniej lub bardziej odbiegają od klasycznych zależności między zmianami cen a zmianami popytu¹. Odzwierciedlają one interwencję dodatkowych zjawisk w proces postępowania nabywców, zgłaszających popyt na produkty lub usługi.

Podstawą analizy efektu naśladownictwa (imitacji) jest typowa funkcja popytu, a więc nie uwzględniająca wpływu innych zjawisk na kształtowanie się popytu poza zmianą poziomu ceny produktu. Ta typowa funkcja popytu ulega zmianie, jeżeli pojawia się efekt naśladownictwa. Zjawisko to ilustruje rys. 34.

Z rys. 34 wynika, że spadek poziomu ceny z P\ do P₂ wywołuje wzrost popytu zgłaszanego przez większą łub mniejszą liczbę nabywców z Di do D₂ (typowa funkcja popytu — D„). Jest to cenowy efekt (E_p) zmiany poziomu ceny na produkt bez uwzględnienia efektu naśladownictwa (E_n). Zmiana poziomu ceny powoduje, że inni istniejący lub nowi nabywcy, którzy nie reagowaliby na zmianę

r

Rysunek 34

Efekt naśladownictwa

f_p - efekt cenowy

E_n - efekt naśladownictwa

poziomu ceny, zaczynają się upodabniać (naśladować) do tych, którzy zwiększają wielkość popytu na produkt pod wpływem spadku poziomu jego ceny. Efekt naśladownictwa wyraża się więc w tym, że pewni nabywcy zaczynają imitować reakcje i postępowanie innych nabywców. Występowanie tego efektu wywołuje dodatkowy wzrost wielkości popytu z D₂ do X>₃ (funkcja D„„). Ten dodatkowy efekt wzmacnia cenowy efekt zmian poziomu ceny na produkt. Całkowity wzrost wielkości popytu z D, do Z)₃ jest wiec sumą efektu cenowego oraz efektu naśladownictwa.

Efekt snobizmu jest przeciwieństwem efektu naśladownictwa. Polega on na tym, że nabywcy, zgłaszając popyt na produkt lub zmieniając jego wielkość, nie zmierzają do naśladowania reakcji innych nabywców, lecz zmierzają do wyróżniania się wśród nich. Odzwierciedleniem efektu snobizmu jest wielkość, o jaką zmniejsza się popyt pewnych nabywców, jeżeli inni nabywcy zwiększają wielkość popytu na produkt pod wpływem obniżki poziomu jego ceny.

125

1

U. Fehl, P. Oberender, Grundlagen der Mikroekonomie, Miinchen 1994, s. 240.