FunkcjonowanieRynku R08$8 249

niwelowanie lub przynajmniej zmniejszanie efektywnej przewagi konkurencyjnej sprzedawcy. Im szybsze oraz silniejsze są te reakcje, tym szybciej oraz pełniej może być ta przewaga niwelowana. Niwelowanie lub zmniejszanie tej przewagi wymaga od konkurentów bezpośredniego oddziaływania (reagowania) przede wszystkim na te akcje sprzedawcy, dzięki którym zapewnił on sobie wyróżnienie na rynku. Wymienione zależności ilustruje rys. 82.

Rysunek 82

Reakcje konkurentów oraz efekty działania

Mechanizm konkurencji rozwija się nie tylko pod wpływem skłonności (motywacji) sprzedawców oraz ich konkurentów do uczestniczenia w procesach konkurencyjnych, lecz także pod wpływem ograniczeń, które mogą oni napotykać w podejmowaniu akcji i reakcji. Ograniczenia te, wyrażające się w zmniejszeniu alternatyw wyboru, którymi dysponują poszczególne podmioty rynku, określają im możliwości mniej lub bardziej aktywnego udziału w procesach konkurencji. Pod wpływem ograniczeń może się wykształcać mniej lub bardziej ograniczony mechanizm konkurencji.

Ograniczenia, które wpływają na możliwości uczestniczenia sprzedawców oraz ich konkurentów w procesach konkurencji, mogą być związane z:

— czynnikami wewnętrznymi (zdolności wytwórcze, wielkość kapitału, poziom umiejętności, poziom kosztów itp.),

—    czynnikami zewnętrznymi w stosunku do sprzedawców oraz ich konkurentów, które mogą być ograniczeniami pozarynkowymi (naturalnymi) lub rynkowymi.

Ograniczenia naturalne (np. ograniczone zasoby naturalne, monopol naturalny) nie dają się redukować ani korygować przez poszczególnych sprzedawców.

Z kolei wśród czynników rynkowych można wymienić takie ograniczenia, które:

—    mają charakter samoistny, co oznacza, że powstają bez udziału poszczególnych sprzedawców oraz ich konkurentów (np. stopień przejrzystości rynku, poziom mobilności podmiotowej struktury rynku),

—    są celowo tworzone przez państwo lub inne podmioty rynku.

Państwo uczestniczy w procesach regulowania mechanizmu konkurencji. Jego udział może polegać zarówno na redukowaniu ograniczeń występujących w mechanizmie konkurencji, jak i na wprowadzaniu pewnych ograniczeń do tego mechanizmu. Zmierzając do redukowania ograniczeń, państwo może zwiększać stopień przejrzystości rynku, poziom mobilności jego struktury podmiotowej, ułatwiać podmiotom rynku pozyskiwanie kapitału itp.

Zmierzając do regulowania mechanizmu konkurencji, państwo może wprowadzać zakaz podejmowania kolektywnych akcji i reakcji, stosowania cen dumpingowych, konkurowania produktami zagrażającymi bezpieczeństwu, ograniczać możliwości osiągania przez sprzedawców dominującej pozycji na rynku, przeciwdziałać negatywnym efektom zewnętrznym konkurencji itp. Państwo zmierza przede wszystkim do ograniczania nieuczciwej konkurencji oraz wspierania takiego jej mechanizmu, który nie jest konsekwencją wzrostu siły ekonomicznej podmiotów rynku, lecz wyższej efektywności ich działania. Może ono w związku z tym wpływać bezpośrednio na postępowanie tych sprzedawców, którzy osiągają oraz utrzymują przewagę konkurencyjną za pomocą tworzenia potencjalnym konkurentom barier wchodzenia na rynek. Przy danych regulacjach mechanizmu konkurencji kreowanych przez państwo, skłonności oraz możliwości uczestniczenia sprzedawców' w procesach konkurencji zależą

249