FunkcjonowanieRynku R1290 391

słabsze są motywacje do oszczędzania oraz inwestowania. Wzmacnianie przez państwo motywacji na rzecz alternatywnego wykorzystywania dochodów (rozwój rynku kapitałowego, motywacje do inwestowania itd.) wpływa nie tylko na kształtowanie się popytu, lecz także na zmiany wielkości podaży.

W warunkach ograniczonej skuteczności oddziaływania państwa na procesy dostosowawcze w obrębie poszczególnych rodzajów rynku przedmiotem interwencji stają się poszczególne jego elementy (np. nadmierna podaż pracy).

Interwencjonizm państwa jest wówczas skierowany na łagodzenie skutków funkcjonowania rynku.

7. Instrumenty interwencjonizmu na rynku

Państwo interweniuje na rynku za pomocą zbioru instrumentów. Jak już wskazywano, zbiór ten nie jest autonomicznym składnikiem formuły interwencjonizmu. Jest on funkcją celów, zakresu oraz obszarów interwencjonizmu państwa na rynku. Zbiór instrumentów interwencjonizmu nie jest stały, lecz ulega zmianie wraz ze zmianami czynników, które go określają¹. W skład tego zbioru mogą wchodzić przede wszystkim:

—    polityka płacowo-cenowa,

—    subwencjonowanie działalności podmiotów rynku,

—    interwencyjny zakup, sprzedaż oraz zamówienia rządowe,

—    polityka podatkowa,

—    polityka pieniężna.

Państwo w ramach polityki płacowo-cenowej może bezpośrednio kształtować ceny i płace w sektorze publicznym. Reguluje ono wówczas za pomocą tych kategorii dochody uczestników rynku, wywierając równocześnie wpływ na popyt i podaż. Jednakże klasyczna funkcja interwencyjna państwa jest związana z sytuacją, gdy płace i ceny ustalają podmioty rynku, a państwo może interweniować w proces ich kształtowania. Interwencja ta może polegać na:

—    sprawowaniu przez państwo kontroli w zakresie zmian cen i płac,

—    ustalaniu przez państwo minimalnych (maksymalnych) wielkości tych kategorii w danym czasie.

W ramach sprawowanej kontroli państwo może określać dopuszczalną stopę wzrostu cen i płac w danym czasie. Może to czynić w formie zaleceń w stosunku do podmiotów rynku, wspierając je zachętami w postaci obniżania stopy podatkowej. Państwo może to również czynić za pomocą podejmowanych w tym zakresie decyzji, połączonych z sankcjami za odstępstwa podmiotów rynku od tych decyzji.

Drugim nurtem przedsięwzięć interwencyjnych może być ustalanie przez państwo minimalnych i maksymalnych cen oraz minimalnych płac. Państwo określa w ten sposób podmiotom rynku granice zmian cen i płac².

Interwencjonizm państwa za pomocą polityki płacowo-cenowej służy przede wszystkim przeciwdziałaniu nadmiernym wahaniom cen i płac w warunkach zmiany popytu oraz podaży produktów i usług, jak również popytu na pracę. Ograniczenie wahań cen i płac sprzyja stabilizowaniu przyszłych zamierzeń podmiotów rynku w zakresie kształtowania podaży i popytu.

Subwencjonowanie działalności podmiotów rynku ma miejsce wtedy, kiedy ponoszone przez nich koszty w procesie wytwarzania produktów lub usług kształtują się poniżej możliwego do osiągnięcia lub ustalonego przez państwo poziomu cen. Subwencjonowanie jest instrumentem regulowania przez państwo wielkości podaży oraz zapobiegania jej spadkowi. Wpływa równocześnie na kształtowanie się dochodów sprzedawców oraz redystrybucję dochodów między podmiotami rynku.

Subwencjonowanie działalności podmiotów rynku jest obciążeniem dla budżetu państwa. Neutralizuje lub eliminuje ono procesy

391

1

Rozwiniętą, dyskusję wokół instrumentów interwencjonizmu przedstawia E. Domańska, Wokół interwencji..,, jw.

2

Była o tym szerzej mowa w rozdziale VI.