HPIM4449

162 Hanna Śwsda-Ziemba

Szerszym celem opisanych badań (uzupełnionych osiemdziesięcioma trzema pogłębionymi wywiadami) — było odsłonięcie pewnego aspektu świadomości młodzieży polskiej okresu pierwszych lar transformacji, ów stan świadomości, porównywany był ze stanem świadomości młodzieży w latach poprzednich, zanim przełom w Polsce się dokonał. Socjologowie polscy (w tym także ja sama) prowadzili liczne badania dotyczące świadomości młodzieży w ciągu wielu lat poprzedzających przełom. Stąd dysponowano szerokim materiałem porównawczym. Postawy młodzieży wobec kalectwa rozpatruję więc w kontekście rzeczywistości społeczno-kulturowej okresu transformacji, starając się zarazem uchwycić, oo w postawach tych jest nowego, nieobecnego w latach poprzednich.

Materiał stanowiący podstawę wnioskowania jest co prawda wąski, ogranicza się on do rozkładu odpowiedzi z kafeterii oraz wypowiedzi swobodnych — w ramach jednego pytania ankiety. Z drugiej strony wyniki w tym zakresie wydają się charakterystyczne i wskaźnikowe, rzucające ciekawe światło na światopogląd młodzieży wczesnych lat dziewięćdziesiątych. pozwalając na wysuwanie kilku ważnych wniosków, a fakt, że postawy wobec kalectwa występują w kontekście innych postaw, pozwala na trafniejszą interpretację wyników.

Postawy młodzieży wobec wizji kalectwa

Sytuacja w ankiecie została scharakteryzowana następu* ją co: Tak się złożyło w twoim życiu, że uległeś wypadkowi; stałeś się niepełnosprawny, ciężko chorujesz, wymagasz opieki. lekarze nie dają ci szans na powrót do ad rowu.

Muszę przyznać, że wyniki otrzymane w ramach tego właśnie pytania szczególnie mnie zaskoczyły. Ze względu na drastyczny dolegliwość tej sytuacji — oczekiwałam bowiem, ie ona właśnie szczególnie czysto kojarzona będzie z utrata sensu życia. Trzeba tu dodać, że moje zdroworozsądkowe przewidywania były potwierdzone przez wyniki badań Krzysztofa Kicińskiego i Jacka Kurczewskiego z roku 1973. dotyczących postaw etycznych młodych Polaków. Odpowiadając na pytanie Czego by się Pan-Pani w życiu najbardziej obawiał (prosimy podkreślić wszystkie właściwe odpowiedzi). najwięcej badanych (83%) za taką sytuację uznało ciężka chorobę, utratę zdrowia. kalectwo. Natomiast tylko 20% respondentów bało się wówczas np. braku powodzenia w realizacji planów, a 12% — odejścia od ideałów, planów i marzeń, które kiedyś wydawały aę bardzo ważne (Kiciński. Kurczewski 1977:28). Pytanie i ankiety Kicińskiego i Kurczewskiego nie miało wprawdzie na celu wykrycia wartości egzystencjalnych i miało inną redakcję niż pytania naszej ankiety — przynosiło jednak pewną orientację, jak często pewne typy sytuacji postrzegane są jako szczególnie dolegliwe.

Wyniki naszych badań okazały się w rym zakresie diametralnie różne od wyników uzyskanych przez Kicińskiego i Kurczewskiego, a także od tego, co przewidywałam. Okazało się. że kalectwo tylko dla 15% respondentów jest równoznaczne z utratą sensu życia. Wynik ten jest szczególnie znamienny, gdy porównamy go z wynikami odpowiedzi na inne pytania ankiety. 1 tak fakt podobieństwa do otoczenia kojarzy z brakiem sensu życia 30,3% respondentów, postępowanie niezgodne z przekonaniami moralnymi 32,9%, konieczność pozostawania w związku małżeńskim ze względu na dobro narodzonego dziecka 36,4%, konieczność wykonywania nicinteresująccj pracy 32,2%, znalezienie się w sytuacji. w którci zmuszonym się jest do rywalizacji 33.2% badanych. W tym kontekście rodzi się pytanie: co sprawia, ie tak