HPIM5175

a więc na odcinku E\Ei. Odcinek len nazywa się odcinkiem przyporu. Z właściwości ewolwenty wynika również, że odległość między punktami przyporu F i P" dwóch sąsiednich par zębów równa jest łukowi P\Pi koła zasadniczego, a łuk ten z definicji jest równy podziałce zasadniczej Pb- Dowolna para zębów rozpocznie współpracę, jeśli punkt przyporu tej pary po raz pierwszy znajdzie się na odcinku przyporu. Przy czynnym kole I i biernym kole 2 oraz przy wskazanych na rys. 3.13 zw rotach prędkości kątowych toj i ©2 pierwszym punktem kontaktu zarysów tej pary będzie punkt £2. Koniec współpracy nastąpi wtedy, gdy punkt przyporu osiągnie ostatni punkt odcinka przyporu, którym jest punkt £|. Z powyższego opisu współpracy zębów o zarysach ewolwentowych wynikają dwa ważne wnioski:

1)    zęby kontaktować się mogą tylko na odcinku przyporu EiEi,

2)    odległość między punktami przyporu dwóch sąsiednich par zębów jest równa podziałce zasadniczej.

3.2.1.6. Wskaźnik zazębienia

Wskaźnik zazębienia jest liczbą wskazującą, ile par zębów jest jednocześnie we współpracy. Z wniosków wynikających z poprzedniego punktu wynika, że liczbę tę możemy wyrazić stosunkiem długości odcinka przyporu £j£: do podziałki zasadniczej. Wskaźnik zazębienia, który oznaczymy symbolem £, definiujemy następująco

c =    (3.4®

Pb

Ponieważ E\ £2 = E|C+E2C, zatem

e —

E\C E₂C Pb Pb

(3.41)

Stosunki £1 = —— i £2 = —— nazywamy cząstkowymi wskaźnikami zazębienia, Pb    Pb

które łatwo powiązać z parametrami współpracujących kół.

Z elementarnych zależności geometrycznych, wynikających z rys. 3.13 można wyprowadzić następujące związki

- cos² a*

(3.42)

sma_H

e = £1 +£2

gdzie: r„ \, r_a2 - promienie okręgów wierzchołkowych, r„-i. r_Mo - promienie okręgów tocznych. a_w - toczny kąt zarysu, pb - podziałka zasadnicza.

3.2.1.7. Przegląd metod obróbki kół zębatych

Rozróżnia się dwie podstawowe metody obróbki kół zębatych: kształtową i obwie-dniową.

Metoda kształtowa polega na zastosowaniu narzędzia w postaci palcowego lub krążkowego frezu modułowego, którego część skrawająca ma kształt wrębu obrabianego koła zębatego. Sposób obróbki metodą kształtową za pomocą frezu krążkowego ilustruje rys. 3.14a. a palcowego rys. 3.l4b. Ponieważ ewol-

RYS. 3.14. Nacinanie zębów metodą kształtową za pomocą: a) frezu krążkowego, b) frezu palcowego

wentowy zarys zęba zależy nie tylko od modułu, lecz także od średnicy koła zębatego, to kształt frezu zależy od liczby zębów obrabianego koła (przy określonym module). Dlatego zespół narzędzi do obróbki kół o danym module wymaga znacznej liczby frezów modułowych o kształtach dostosowanych do kół o wzrastającej liczbie zębów. W celu zmniejszenia kosztów, w metodzie kształtowej dąży się do ograniczenia liczby narzędzi do 26, 13, a nawet 8 frezów w zespole, poprzez użycie jednego frezu modułowego do obróbki kół w pewnym zakresie liczby zębów. W związku z tym powstaje dość duży błąd zarysu obrabianych zębów. Metoda kształtowa jest więc metodą mało dokładną i stosuje się ją przy obróbce kół o znaczeniu drugorzędnym. Metoda ta znajduje także zastosowanie przy obróbce wstępnej (zgrubnej) kół walcowych i stożkowych, mającej na celu usunięcie nadmiaru materiału z pozostawieniem naddatku na dokładną obróbkę wykańczającą. Wymienione uwagi dotyczą także innych sposobów (poza frezowaniem) obróbki metodą kształtową, jak struganie (dłutowanie) lub przeciąganie.

Metodami powszechnie stosowanymi w obróbce kół zębatych są metody obwiedniowe, w których zarys zęba powstaje jako obwiednia kolejnych położeń ostrzy skrawających narzędzia (rys. 3.17b). Obróbka obwiedniowa polega więc na wykorzystaniu właściwości ewolwenty pokazanej na rys. 3.1 Ib. Dwie z tych metod pokazano na rys. 3.15. W metodzie Maaga (rys. 3.15a) narzędzie w postaci listwy zębatej wykonuje prosty ruch roboczy postępowo-zwrotny. Odmianą tej metody, polegającą na nadaniu obrabianemu kołu wyłącznie ruchu obrotowego, a narzędziu dodatkowo ruchu postępowego w kierunku stycznym do koła obra-

253