IMAG0570

wzrastała liczba muzułmanów w królestwach Afryki Zachodnia-w Ghanie (właściwie tytuł władcy, później nazwa jego stolicy) centrum handlu złotem, zajętej w 1076 r. przez Almorawidów; & panowania muzułmańskich władców Mali od XIII do XIV w.; dalej na wschód w Sudanie w państwie Songhaj (z Gao i Timbuktu nad Nigrem) od połowy XTV w. do podboju marokańskiego (1591 r.). Zachodnioafrykańskie pasterskie plemiona Fulbe zaczęły przekazywać islam dalej w kierunku centralnego Sudanu. Pod koniec XVIII w. zostali tam nawróceni Hausowie, a muzułmańskie mchy refonnt-torskie uwarunkowały powstanie szeregu nowych organizmów państwowych. W pierwszej połowie XIX w. władca Sokoto panował nad obszarem między Nigrem a jeziorem Czad. Wkrótce potem, w połowie wieku, zmilitaryzowany członek bractwa mistycznego tidżanijja Al-Hadżdż Umar (zm. 1864 r.) w świętej wojnie stworzył krótko istniejące państwo i rzucił zachodni Sudan w otchłań anarchii”³. Dodam jeszcze, że w poszczególnych państwach dominowały rozmaite plemiona afrykańskie. Ghana była państwem plemienia Soninke, Mali - Mandinka. W późniejszym okresie utraciły one swoje znaczenie, o czym będzie mowa poniżej. Ponieważ chciałem tutaj przedstawić raczej rys historyczny niż historię, nic mogę wskazywać na wszystkie elementy procesów islamizacyjnych i państwotwórczych. Należy jednak pamiętać, że w islami/acji zawsze odgrywał istotną rolę żywioł berberski, z Berberami bowiem Afrykanie mieli stały kontakt od niepamiętnych czasów. 1 choć sami Berberowie często byli zislamizowani tylko powierzchownie, to przynosili ze sobą choćby zewnętrzne elementy islamu.

Ten krótki rzut oka pozwala uporządkować skomplikowane dzieje tego obszaru w okresie muzułmańskim. Oczywiście państwa i nazwiska, które wspomina niemiecki autor, to tylko niektóre ze zjawisk, jakie towarzyszyły rozpowszechnianiu się islamu i stanowią polityczny szkielet procesów społecznych i kulturowych na wielkim geograficznie obszarze Afryki Zachodniej. Szczegółowy zapis tych

¹0. F.młrcn. Dwr Mam..., (ki cyu, i. ] 17

310

PI

w

B

i Jll

jp

\U

lf

m

s

k