IMAG0707 (3)

Do czasów dwudziestowiecznej dokumentacji folklorystycznej, kiedy badacze zaotf się interesować również pozamuzycznymi aspektami działalności tradycyjnych muzy. kantów, pozostały już tylko nikłe ślady po rytualnych zachowaniach dudziarzy, i to głównie na zachowawczych kulturowo terenach wschodniej Europy. Na ziemiach di-sicjszej Białorusi, gdzie dudziarze tradycyjnie cieszyli się dużym poważaniem wfcńd ludu: |

l

Dudar u swiadomasci nar oda z, jazycznickich czasou zachawau swajo sakralna je pryznaczennie, jon usprymausia usimi jak znakawaja asoba. Ccntralnaje miesca dudar zaużdy zajmau u kalandamn-ziemlarobczych abradach,dzie,ar-kamja muzyczna) funkcyi, jamu należała i mahicznaja. U wiasieinym abradzic jam u ad wodziłasja zaużdy samaje hanarowaje miesca (Skorabagatczanka 2001*

iSP^

Na Ukrainie większe znaczenie zdobyli inni tradycyjni instrumentaliści, Mement Kwitka wyróżnił wśród tamtejszych ludowych zawodowych muzyków dwie kategorie. Do pierwszej zaliczył niewidomych, wędrownych śpiewaków akompaniujących sobie na kobzach, lirach korbowych, do drugiej - muzykantów widzących, grających na skrzypcach, basach lub basoli, wołynce (dudach), cymbałach, bębnie (1973:258). W pełni zawodowi byli na ogół ci pierwsi. Przypisywano im ponadnaturałne zdolności, zwłaszcza umiejętność widzenia przyszłości oczyma duszy. Mieli więc szczególną predestymację do rytualnych czynności, na podobieństwo dawnych kapłanów pogańskich kultów. Dla większości muzykantów z drugiej grupy granie było drugorzędnym źródłem zarobku. Ograniczało się do własnej wsi lub najbliższej okolicy. Tylko dudziarze zarobkowali względnie daleko od miejsca zamieszkania. W pewnym stopniu upodobnili się do limików czy kobziarzy. Często bowiem również prowadzili wędrowny tryb żyda i poświęcali się muzyce zawodowo. Reprezentowali starą dudziarską tradycję. Wszystko to, {powodowało, że także oni pełnili w obrzędach rytualne funkcje. Na Białorusi stosunkowo najdłużej przejawy takiej działalności przetrwały w święcie „dziadów", na Ukrainie - podczas wesela (zob. s. 239,237).

Niektóre europejskie Źródła ikonograficzne ukazują dudziarzy przygrywających tańcom korowodowym. Te dawne formy choreograficzne często towarzyszyły różnego rodzaju obrzędom i zwyczajom (lub z rytualnymi zachowaniami były związane w prze-szłości). Wiara w magiczną moc tańca sprawiała, że udekano się do niego także w sytuacjach niezwykle dramatycznych, jakimi były np. nękające Europę w średniowieczu epidemie chorób zakaźnych.JPanaceum na zarazę miał być taniec świętego Wita.

Dudziarze akompaniowali też dawnym tańcom ze śpiewami narracyjnymi. Tego rodzaju sytuację przedstawia drzeworyt ze wspominanego już słynnego dzieła szwedzkiego historyka i geografa Olausa Magnusa Historia de gentibus septcntrimlibus, wydanego w Rzymie w 1555 roku (później wielokrotnie wznawianego i tłumaczonego na inne języki). Ćenek Zibrt tak opisaŁ przedstawiony na nim korowód kolisty zamknięty:

224 Sytuacje wykonawcze