~LWF0064

importowane tam z Norwegii. Późniejsze materiały średniowieczne wskazują na uprzywilejowanie Island-czyków, którzy mogli swobodnie wycinać drzewo w lasach norweskich ⁹⁵. „Objazd*⁴, znany z Vastgótdlagen, pozwala widzieć w nim instytucję zawłaszczania rozpowszechnioną w Skandynawii bardzo szeroko. Już zaś w rozdziale poprzednim zwróciliśmy uwagę na nazwy theophoryczne, występujące dość powszechnie na Półwyspie Skandynawskim, w którym jeden z członów stanowi imię bóstwa, drugi pole uprawne (patrz s. 45). Ślady kultów związanych z pracami rolnymi pozwoliły dostrzec w genezie tych nazw przesłanki religijne, związane z obrzędami mającymi zapewnić urodzaj. Zasygnalizowaliśmy jednak prawdopodobieństwo umieszczania phallicznych symboli bóstw nie w samych miejscach, którym dały nazwę, lecz u ich granic. Zwróćmy też uwagę w związku z tym, że słowo ve, vi, które w języku staroskandynawskim używane było, jak mieliśmy okazję przedstawić (vóbónd\)₉ na określenie czegoś związanego z bóstwem, pochodzi od *iviha o pierwotnym^ -znaczeniu „oddzielać⁴⁴, „wydzielać⁴⁴, „przeznaczać⁴⁴. Dopiero w dalszym rozwoju semantycznym słowo—to nabrało odcienia znaczeniowego „przeznaczać dla bóstwa⁴⁴. Jeżeli tedy w Skandynawii wy stępują liczne nazwy miejscowe, w któryćhTpojawiar^się imię bóst^arXczloir^?7^^z^^edmo ») ^{1 2}» to w świetle powyższych uwag byłoby słusznie tłumaczyć je nie jako „świętość n-tego boga⁴⁴, lęczjmoże-^aczcj^kładąe nacisk na pierwotny zakres znaczeniowy słowa vó i na przypuszczalne wyobrażenia o stosunku bóstwa do takiego miejsca^—jaŁo___a2i^^{ce <<n}&teśące» do n-tego t>oga^w, ..wydzielone dla n-tego Boga⁴⁴.

Podobny moment, oddzielania „dla bóstwa⁴⁴, ale za pomocą symbolu, fetory mógł pociągać za sobą jakieś religijne sEojiSwna, występuje jako zwalczany relikt w dwóch zwodach wczesnośredniowiecznej Szwecji. Otóż Upplandslagen i młodsze odeń, bo pochodzące w dochowanej formie z dwudziestych lat XIV w. Stidermannalagen wprowadza w związku z tendencją do dalszej indywidualizacji stosunków własnościowych we wsi nowy podział wszystkich jej użytków⁹⁷. W związku z tym wprowadzony został zakaz posługiwania się „dawnym podziałem⁴⁴. Ten ostatni nazwany zostajczyli „według młota⁴⁴ lub „według kamieni granicznych^{44 98}, ponieważ słowo hammar mogło z punktu widzenia filologicznego oznaczać właśnie kamień. Wiadomo jednak na podstawie licznych źródeł mitologicznych oraz wykopalisk archeologicznych (np. znalezione w Birce amulety w kształcie młota — patrz ryc. 0, s. 132), ż^jnłot—nawet kamienny— był właśnie symbolem i bronią Thora. Xie jest przeto wykluczone. że w ten^nosóblK^    eż jeszcze w cza

sach najpóźniejszych nie był pozbawiony „produkcyjnych⁴⁴ aspektów, stal na -straży. granic poszczególnych pól. Istnieją bowiem wyraźne przesłanki źródłowe w postaci inskrypcji runicznych, które wskazują, że ham-marskipt praktykowany był już w XI w. Znany jest więc kamień rumćzny-^^-StoraT Ek“w~ Yastergótlandzie. Umieszczony ha nim tekst głosi;, „Udd—skald -wzniósł ten kamień po Torstenie, swym ojcu i zrobił na jego

^1,7 Patrz St. Piekarczyk, Studia, rozdz. II.

⁰⁸ G. Hafstrom, „II ammarskipV\ Skrifter utgivna av Insti-tutet for landshistorisk forskning, sartryck nr serien II, b. 1, Lund 1951, s. 126 i nast.

u*

131

1

   A. Bugge, Den norsk trdlasthandelsMstorie Ib., Skien 1925, s. 61 i nast.

2

   Przegląd, G. Knudsson, Kultminne i Sladnamn, Belujiojis-historie, Nordisk Kultur, s. 30 i nast.

130