~LWF0069 (3)

140

zyczna. Także jego prostoduszność jest typową cechą Olbrzyma, diametralnie różną od właściwej dla Asów skłonności do oszustw i krętactwa, typowej dla Odyna i Lokiego. Skłonność do wpadania w amok, również typowa dla Olbrzymów, jest już jednak wspólną właściwością Thora i Odyna. Podobnie jak Olbrzymi, Thor wywołuje wokół siebie straszny hałas, w jego przypadku są to odgłosy burzy i grzmotów, i te konotacje zawarte są już w jego imieniu (L. Motz 1996, 60). Na zaklęciach z Sigtuny i z Canterburry Thor określony jest wręcz jako „król Thursów”¹. Dlatego więc może, jako w zasadzie Półolbrzym, nie może przechodzić przez prowadzący do Asgardu most Bifrost².

Główną rolą Thora w mitologii skandynawskiej była obrona świata bogów i ludzi przed Olbrzymami i istotami demonicznymi. Dlatego w Voluspa (56) obdarzony został przydomkiem midgards veur, „obrońca sanktuariów Midgardu” (U. Dronke 1992, 679), a u Egila Skallagrimssona (Arinbjamarkvaeda 19) występuje jako vethorm, „opiekun sanktuariów”. Thor był pogromcą Olbrzymów, przed którymi bronił bogów i ludzi. Wagę jego zwycięstw nad Olbrzymami podkreślają kenningi. Thor to jotna dolgr („wróg jotunów”), fjallgauts fellir („zabójca górskich Gotów” = Olbrzymów) i bergdana brjotir (niszczyciel górskich Duńczyków = Olbrzymów)³. Do znanych nam mitów o Thorze i Olbrzymach odwołuje się dobrze zachowana Thorsdrapa Eilifa Gudrunarsona (I. Lindquist 1929, 94-103). Skaldowie Bragi Bodason, Vetrlidi Sumarlidson i Thorbjorn di-sarskald podawali, jak można sądzić z zachowanych fragmentów ich hymnów, listy pokonanych przez niego Olbrzymów (I. Lindąuist 1929, 92-93). Z mitów, które utraciliśmy, zachował się w nich ślad opowieści o walce Thora z dziewię-ciogłowym Olbrzymem Trivaldim {Skaldskap. 4). Thor wojował także z 01-brzymkami. Groźnymi przeciwniczkami boga okazały się córki Geirroda Gjalpa i Greipa (Skaldskap. 18; Vertlidi Sumarlidason: I. Lindąuist 1929, 92). Podczas pogrzebu Baldra o mało nie zabił Olbrzymki Hyrrokin. W Harbardsljod (37) sam przyznaje, że walczył z kobietami berserków.

Wspomnieliśmy tu już o zabiciu przez Thora budowniczego Asgardu. Jest to jedyna walka Thora, do której doszło w świecie bogów. Najważniejszy ze związanych z Thorem mitów mówi o jego łowach na Midgardsorma; został on włączony do opowieści o wyprawie po kocioł Hymira. Ogromną wagę dla Asów i Olbrzymów miał też pojedynek, w którym Thor pokonał Hrungnira rozbijając Mjollnirem jego broń - kamienną osełkę i miażdżąc mu głowę młotem. Na wyprawę do Geirrodsgardu Thor musiał natomiast wyruszyć bez Mjollnira i reszty swej broni, zdołał jednak zabić Geirroda rzucając w niego rozpalonym do czerwoności żelazem. W późnym już najprawdopodobniej micie, opisanym w Thrymskvidzie, Thor ponownie pojawia się bez młota, który ukradł mu Olbrzym Thrym, żądając za jego zwrot ręki Freji. W micie o wyprawie do Utgar-dalokiego Thor poddany został niezwykłym próbom, które przegrał.

Zacznijmy od mitu o walce Thora z Hrungnirem. Mówiące imię Hrungnira oznacza „wrzeszczącego” (J. de Vries 1962, 262) i jest dość typowe dla Olbrzymów, którzy nie byli na ogół cisi i spokojni. Ale to samo powiedzieć można o wywołującym burze i grzmoty Thorze. Nie bez racji wskazuje się więc na wzajemne podobieństwo antagonistów tego mitu⁴. Mit jest dawny i nawiązują do niego liczne kenningi - młot Mjollnir to Hrungnis bani, „zabójca Hrungnira”

(Ls. 61, 63), a Olbrzym to Hrungnis spjalli, „przyjaciel Hrungnira” (Hym. 16)⁵.

✓

Świadczą one o wadze i dużej popularności mitu. Odwołują się do niego w Ed-dzie poetyckiej dwie pieśni. W Harbardsljod (14-15) przebrany za Harbarda Odyn przedstawia się Thorowi: „nie spotkałeś twardszego męża, odkąd Hrun-gnir padł”, a Thor szczyci się tym, że pokonał „Olbrzyma, co miał głowę z kamienia”. W Grottasong (9) Olbrzymki Fenja i Menja mówią: „Twardy był Hrungnir i ojciec jego, a Thjazi był jeszcze mocniejszy”.

Treść mitu znamy z lakonicznych strof Haustlong (14-20) Thjodolfa or hvinni i z szerszej opowieści Snorriego w Skaldskaparmal (17). Gdy Thor pojechał prowadzącymi na wschód drogami „by walczyć z trollami”, Odyn przybył do Jotunheimu i spotkał Olbrzyma Hrungnira. Ten z podziwem zapytał, kim jest mąż w złotym hełmie, jadący przez powietrze i morze na znakomitym koniu. Odyn odparł, że gotów jest się założyć o własną głowę, że równie dobrego konia nie ma w całym Jotunheimie. Hrungnir zaś odrzekł, że i owszem, jest taki, a jest

1

   Na amulecie z Sigtuny czytamy thur sarrithu thursa trutin „niech skaleczy cię Thor król Thursów” (L. Motz 1996, 61-62), na inskrypcji z Canterburry thur vigi thik thorsa drottin „niech uświęca cię Thor, król Thursów” (A. Huldg&rd 1998, 729).

2

   Chyba że przyczyną były tylko towarzyszące mu płomienia, grzmoty i pioruny, grożące pożarem mostu, patrz wyżej, s. 47. Wart uwagi jest wskazany przez L. Motz (1996, 39) częsty wątek Thora jako boga ustawicznie przechodzącego gdzieś przez wodę, według Grm. 29 brodzi przez „Kormt, Ormt i Kerlaugi dwie” nic mogąc korzystać z Bifrostu, idąc do Geirroda przechodzi przez rzekę Vimur, Elivagr przekracza z Aurvandilem w koszyku, z Midgardsormem walczy w wodach Oceanu. Ale L. Motz nie wytłumaczyła, dlaczego Thor, umiejący brodzić przez wody, nic potrafi w Harbardsljod przebyć fiordu, przez który nie chce go przeprawić w swej łodzi Harbard-Odyn.

3

   Eyvind skaldaspillir, L\> 9, Skj. IB, 64; Thjodolf Haustlong 18, Skj. IB, 18, Ulfr Uggason Husdrapa6_y Skj. IB, 129; M. Kristiansen 1930-1931, 76.

4

   Tak L. Motz (1996, 51), która dostrzegła w Hrungnirze wcześniejszą postać Thora.

5

   J. de Vrics 1957, 134; M. Kristensen 1930-1931, 77; o związanych z Hrungnirem dwóch kcnningach tarczy patrz niżej.