~LWF0069 (4)

Podział administracyjny Danelaw oparty był na odmiennych zasadach niż podział istniejący w innych częściach Anglii. O ile w całym kraju hrabstwa dzieliły się na setnie, o tyle w Lincolnshire, Nottingham, Leistershire, Derbyshire oraz w części Yorkshire wsie łączono w jednostki administracyjne zwane wapentake. W krajach skandynawskich itermin „vapnatak” oznaczał decyzje thin-gu, zatwierdzane przez potrząsanie bronią. W Danelaw terminem tym określano zarówno zgromadzenia, jak i okręgi, których reprezentację stanowiły owe zgromadzania. Różnica między setnią a wapentake w Anglii nie sprowadzała się wyłącznie do odmiennych nazw. W set-niach innych dzielnic kraju decydujący głos posiadali tylko właściciele ziemi, to znaczy feudałowie oraz wolni rolnicy, podstawowa zaś i stale rosnąca liczebnie masa chłopstwa, znajdującego się już w feudalnej zależności, była odsunięta od udziału w zarządzaniu. Tymczasem w wapentake w X i XI stuleciu uczestniczyli wszyscy wolni, szczególnie liczni zwłaszcza w rejonach osadnictwa duńskiego. Tak więc władza miejscowa miała tutaj bardziej demokratyczny charakter.

Zasiedlone przez Duńczyków rejony różniły się od reszty Anglii także pod względem prawnym: osadnicy z krajów skandynawskich zachowywali na nowym miejscu wiele obyczajów przywiezionych ze sobą. Odrębności prawme odzwierciedlały specyficzną pozycję społeczną Duńczyków w feudalnej Anglii. Tak na przykład na terenie całego kraju lordowi przysługiwało odszkodowanie za zabitego poddanego. Gdy jednak w dzielnicach anglosaskich wysokość tej kompensaty określano biorąc za punkt wyjścia status lorda, to w Danelaw określano ją przyjmując za punkt wyjścia status zabitego. Innymi słowy: pozycja społeczna człowieka zależnego była w Danelaw lepsza aniżeli w pozostałych częściach Anglii. Wolni chłopi we wschodniej i północno-wschodniej Anglii często zachowywali swe prawo do działek ziemi. I choć popadli już w zależność od lordów', to jednak zależność ta miała raczej charakter opieki, podporządkowania się osobistemu wymiarowi sprawiedliwości, aniżeli pełnej wdadzy wielkiego właściciela ziemskiego nad pozbawionym praw i wyzyskiwanym chłopem, która w X i XI w. coraz bardziej rozpowszechniała się w innych dzielnicach Anglii. Sporą część chłopów w Danelaw nazywano sok-menami („sóka”: władza sądowa sprawowana przez lorda) lub ludźmi wolnymi .(„liberii homimes”). Mogli oni opuścić lorda bądź sprzedać swoje grunty, podczas gdy’ pozostali chłopi anglosascy byli przytwierdzeni do ziemi.

Pogląd, iż wszyscy ci wolni ludzie i sokmeni to z pochodzenia Skandynawowie, jest obecnie kwestionowany. Być może bowiem znajdowało się wśród nich wielu potomków Anglosasów, którzy zachowali swą wolność osobistą pod władzą Duńczyków. W każdym bądź razie nie ulega wątpliwości, że rozwój stosunków feudalnych w Danelaw przebiegał wolniej aniżeli na pozostałych obszarach Anglii.

Skandynawowie nie zmienili w zasiedlonych przez nich dzielnicach systemu gospodarki. Wywarli jednak pewien wpływ na strukturę własności ziemskiej, wprowadzając w Danelaw zamiast dawnych nadziałów’ rodzinnych („hi-de”) swoją zwyczajową jednostkę: „plogesland” („ziemia zaorana jednym pługiem”). Włości wielu lordów we wschodniej i północno-wschodniej Anglii stanowiły konglomerat posiadłości, rozrzuconych na znacznym obszarze; mieszkający tu chłopi płacili niewysokie czynsże w naturze.

W tych warunkach socjalnych dawne swobody i tradycje prawne pozostawały nader żywotne. Warto zaznaczyć, że angielskie słowo „law” (prawo) jest — jak szereg innych słów angielskich — pochodzenia skandynawskiego (dawniej używano wyłącznie terminu „riht”, współcześnie: right). W krajach skandynawskich wyraz „log” oznaczał zarówno prawo, jak obyczaj, a także obszar, gdzie ów obyczaj panował. Terenem tego rodzaju był na przykład „Trondelag” — obszar, na którym obowiązywało prawo Trondów, czyli ludności zamieszkującej północno--zachodnią Norwegię. Podobnie w Anglii „Danelag” (sta-roangielskie: Danalagu, angielskie: Danelaw) stanowił terytorium, na którym działało duńskie prawo. Wraz ze Skandynawami pojawił się w Anglii sąd z dwunastoma ławnikami, istniejący w duńskich wapentake i następnie,

143