MG!36

2.1.2.2. Próbki

Próbki mogą być pobierane z wyrobów metalowych lanych, walcowanych, kutych, ciągnionych i wyciskanych. Także mogą być próbki z prętów, walcó-wek, kształtowników, jak również z blach bednarek i taśm. Próbie rozciągania poddaje się również gotowe elementy konstrukcyjne, jak: liny stalowe, łańcuchy, druty, taśmy oraz elementy spawane, zgrzewane, nitowane itp., które w czasie normalnej pracy mają za zadanie przenosić osiowe obciążenie rozciągające. Do próby rozciągania stosuje się między innymi próbki o przekroju okrągłym, kwadratowym, sześciokątnym o średnicy d_Q lub grubości a_Q * 3 mm, a także tzw. płaskie, o grubości a_Q £ 0,2 mm. Dopuszczalne są inne próbki (szczegóły w normie), zarówno tzw. proporcjonalne, jak i nieproporcjonalne. Dla uniknięcia płynięcia lub pękania próbek wokół uchwytów wykonuje się je z pogrubionymi końcami — częściami chwytowymi, które umieszcza się w uchwytach zrywarki. Przejście do zgrubionej części realizuje się po stosunkowo dużym promieniu, aby uniknąć niepożądanej koncentracji naprężeń. Ostateczny kształt próbkom nadaje się w wyniku obróbki mechanicznej (toczenie, szlifowanie), przy czym niedopuszczalne są ślady obróbki w postaci poprzecznych rys i skaleczeń umiejscowionych na długości pomiarowej próbki. Norma w określonej sytuacji dopuszcza próbki nie obrobione mechanicznie. Na rys. 2.3 pokazano kształty częściej stosowanych próbek. Próbki okrągłe dzieli się na trzy grapy, w zależności od kształtu części chwytowej (główki):

•    próbki z główkami do chwytania w szczęki (rys. 2.3a),

•    próbki z główkami do uchwytów pierścieniowych (rys. 2.3b),

•    próbki z główkami gwintowanymi (rys. 2.3c).

Próbki płaskie dzielą się na dwie grapy:

•    próbki z główkami (rys. 2.3d),

•    próbki bez główek (rys. 2.3e).

Na każdej z próbek wyróżnia się część pomiarową o długości L₀. Długość ta jest często proporcjonalna do średnicy d_Q części pomiarowej lub pierwiastka kwadratowego S₀ pola pierwotnego przekroju poprzecznego części pomiarowej próbki płaskiej, co oznaczamy

(2.1)

gdzie:

p — wskaźnik krotności próbek.

W praktyce stosuje się próbki pięcio- i dziesięciokrotne. Współczynnik k wynika z porównania pola przekroju próbki płaskiej z polem przekroju zastępczej próbki okrągłej. Ponieważ

Wszystkie wymiary próbek przyjmuje się (w zależności od d_Q lub S₀) z odpowiednich tablic podanych w PN. Przed wykonaniem próby należy ozna-

b)

Lt

i)

d)

°0

I*

_k

Rys. 2.3

czyć na próbach długość pomiarową I₀ (z dokładnością ±1%) i podzielić ją na równe części (działki); ułatwia to późniejszy pomiar i obliczenie wydłużenia. Ten podział wykonuje się zwykle za pomocą specjalnego aparatu podziałowego.

2.1.2.3. Wykresy rozciągania. Określenie właściwości wytrzymałościowych

Podczas rozciągania próbki samoczynnie na taśmie papierowej, nawiniętej na bęben rejestratora (rys. 2.2), jest rejestrowana zależność obciążenia F od wydłużenia AL długości pomiarowej próbki F = /(AL). Uzyskana krzywa nazywa się wykresem rozciągania. Stosowanie tak otrzymanego wykresu jest niewygodne, gdyż porównywanie wyników dla dwóch materiałów byłoby

33