El\

\
bieta Tarkowska
\

\

Instytut Filozofii i Socjologii PAN
Akademia Pedagogiki Specjalnej
 Druga Polska
a problem niepeł ści
łnosprawnoś
ł ś
ł ś
Ministerstwo Pracy i Polityki Społ
łecznej
ł
ł
Warszawa
25 listopada 2008
Polska podzielona
Polska zró\

\
nicowana
\

\

 Zał łowani (1993,
łapani ,  przegrani ,  skoł
ł ł
ł ł
J. Wertenstein- śuł
ś ł
ś ławski)
ś ł
 Wyró\

\
nieni , wykluczeni , niewidzialni
\

\

(1997, J.Kuroń
ń)
ń
ń
Przegrani i wygrani; uprzywilejowani i
pozbawieni przywilejów; ludzie sukcesu i
ofiary transformacji; biedni i bogaci
(M.Jarosz, H.Palska i in.)
Zapracowani i bez pracy (E.Tarkowska)
Polska  kapitał łkowa
łowa ,  etatowa ,  zasił
ł ł
ł ł
(M.Marody) (i inne)
Polska jedna, dwie czy wiele?
" Dwie ksią\

ą\
ki:
ą\

ą\

" H.Domań Śpiewak Polska
ński, A.Rychard, P.Ś
ń Ś
ń Ś
jedna czy wiele? (2005)
" Jedna Polska? Dawne i nowe zró\

\
nicowania
\

\

społ
łeczne, pod red. A.Kojdera (2007)
ł
ł
H.Domań Śpiewak
ński, A.Rychard, P.Ś
ń Ś
ń Ś
Polska jedna czy wiele?
" Domań łębianie się nierównoś
ński: pogłę ę ści, ale
ń łę ę ś
ń łę ę ś
procesy te niekompletne; jedna Polska
" Rychard: wiele wymiarów zró\
ń, jedna
\
nicowań
\
ń
\
ń
rozproszona, sfragmentaryzowana Polska
(rynkowa/pozarynkowa, polityki/poza polityką
ą,
ą
ą
transformacji/poza transformacją
ą,
ą
ą
modernizacji/poza modernizacją
ą)
ą
ą
" Śpiewak:  druga Polska to Polska
Ś
Ś
Ś
inteligencka; ró\
ści, kultury
\
nice mentalnoś
\
ś
\
ś
Jedna Polska? Dawne i nowe
zró\
łeczne, pod red.
\
nicowania społ
\
ł
\
ł
A.Kojdera
" Wielowymiarowe zró\
łeczeń
\
nicowanie społ ństwa
\
ł ń
\
ł ń
polskiego: wiek, pł ć, poziom wykształ
łeć łcenia,
ł ć ł
ł ć ł
kapitał kulturowy, typy aktywnoś
ł ści, style
ł ś
ł ś
\
ycia...
\

\

\

" WieloPolska: dziedzictwo polskich regionów,
wpł
ływ kolejnych warstw dziedzictwa
ł
ł
przeszł ści (B.Jał ński)
łoś łowiecki, M.S.Szczepań
ł ś ł ń
ł ś ł ń
" Druga,  inna Polska : polska wieś
ś
ś
ś
(M.Halamska)
 Polska wiejska jako  inna Polska
"  ... nasz kraj to w istocie dwie Polski. Polska
miejska nale\
ą
\
ąca do krajów wysoko
\
ą
\
ą
rozwinię
ętych i Polska wiejska, która jeszcze tej
ę
ę
bariery nie pokonał (UNDP 2000)
ła
ł
ł
" Ró\

\
nice w wymiarze: demograficznym,
\

\

ekonomicznym (ubóstwo, bezrobocie,
wykluczenie społ
łeczne), edukacyjnym (luka
ł
ł
edukacyjna), kulturowym (niskie zasoby
wiedzy, niskie kompetencje cywilizacyjne,
nieufność
ść, autorytaryzm i in.) - M.Halamska
ść
ść
Charakterystyczne cechy polskiej
biedy
" Polska bieda jako wiejska bieda
" Regionalizacja i koncentracja ubóstwa
" Bieda przedł \
ają ę, chroniczna,
łu\
ąca się
ł \
ą ę
ł \
ą ę
 dziedziczona
" Juwenilizacja polskiej biedy
" Feminizacja ubóstwa
" Zwiazek ubóstwa z bezrobociem, niskopł ą
łatną
ł ą
ł ą
praca; społ
łeczne koszty migracji
ł
ł
Polska bieda jako wiejska bieda
" Skrajna bieda w 2006 i 2007:
 Wieś 12% i 10,5%, miasto  5,2% i 4,1%
ś
ś
ś
" Umiarkowana bieda (rel. 50%) w 2006, 2007:
 Wieś  25,8 i 25,5%, miasto  12,7 i 12,2 %
ś
ś
ś
" Ustawowa granica:
 Wieś 22,6 i 21,9%, miasto 10,5 i 10,4%
ś
ś
ś
" Ponad 10% skrajne ubóstwo: woj.
świę ńsko-mazurskie,
ś ę ń
ś ętokrzyskie, warmiń
ś ę ń
lubelskie, podlaskie
Polska bieda jako wiejska bieda cd
" Najwy\

\
sze ubóstwo: rodziny bez wlasnego
\

\

gospodarstwa rolnego, utrzymują ę
ące się ze
ą ę
ą ę
świadczeń społ \

ś ń ł \

ś ń łecznych innych ni\
emerytury I
ś ń ł \

renty (31%)
" Gł ązane z bezrobociem,
łebokie ubóstwo zwią
ł ą
ł ą
niskim poziomem edukacji gł
łowy rodziny,
ł
ł
wielodzietnoś ą
ścią
ś ą
ś ą
" Bieda dzieci, brak pracy i perspektyw dla
mł \
y
łodzie\

ł \

ł \

" Poprawa sytuacji ekonomicznej wsi, ale nadal
ró\

\
nice
\

\

Bieda dzieci i mł \
y
łodzie\

ł \

ł \

" Polskie dzieci najbiedniejsze wś
śród 24
ś
ś
ekonomicznie rozwinietych krajów (UNICEF
2007)
" Bezrobocie mł \
y w 2005 (15-19) i (20-24)
łodzie\

ł \

ł \

odpowiednio 30,7% oraz 38,5%
" Migracje ze wsi do pracy (miasto, zagranica)
Problemy mł \
y
łodzie\

ł \

ł \

niepeł
łnosprawnej
ł
ł
" Badania ubóstwa 1996-2007:
  Mł \
łych PGR-ów (Tarkowska,
łodzie\
z był
ł \
ł
ł \
ł
Korzeniewska 2002)
 Badanie  Szkoł
ła wobec ubóstwa i
ł
ł
wykluczenia społ
łecznego (Tarkowska,
ł
ł
Górniak, Kalbarczyk 2007)
" Przykł ącej roli stanu zdrowia i
łady wykluczają
ł ą
ł ą
niepeł ści dzieci/mł \
y
łnosprawnoś łodzie\

ł ś ł \

ł ś ł \

wywodzą środowisk ubóstwa
ących sie ze ś
ą ś
ą ś
" Kumulacja czynników wykluczają
ących
ą
ą