kem79

NIEDŹWIEDŹ 156

który zasłyszał o arcydziełach —» Wólunda, więc z drużyną zbrojnych napadł na samotnego kowala i, usprawiedliwiając gwałt fałszywym oskarżeniem o kradzież złota, zabrał jeńca do swojej siedziby. Przywłaszczył sobie jego miecz i siedemset pierścieni, a córce, —» Bodwild, podarował jeden z nich, dla kowala najcenniejszy, bo niegdyś ofiarowany mu przez ukochaną —> Alwitr. Zastosował się do rady mądrej i nieufnej małżonki (jej imię nie jest znane) i kazał podciąć Wólundowi ścięgna pod kolanami, a nadto okaleczonego osadził na bezludnej wyspie Sawarstócl lub Sawarstad (Scevarst* qó, Sawarstad), gdzie zbudował kuźnię. Zabronił wszelkich kontaktów z więźniem, sobie tylko zostawiając możliwość widywania się z nim. Pewnego dnia zniknęli nagłe dwaj królewscy synowie (imiona nieznane), a wkrótce potem władca otrzymał ze Sawarstódu dwie piękne, srebrne czasze, jego zaś małżonka i córka - drogocenne kamienie i misterną sprzączkę. Pogrążony w rozpaczy po niezrozumiałej stracie synów Nidud dowiedział się o związku między obu zdarzeniami wtedy, gdy niespodzianie ujrzał swojego kowala magiczną sztuką unoszącego się wysoko nad ziemią. Wólund opowiedział mu o swojej —> zemście, śmierci królewiczów i pochodzeniu przesłanych skarbów, a nadto doniósł prześladowcy

0    uwiedzeniu mu córki.

Lud Niduda, Njarów, próbuje się utożsamiać z Nerwiami (łac. Nervii) zamieszkującymi okolice Bagacum (dziś Bavay) w Galii Belgijskiej. Zdobyli oni sławę stawiając silny opór Cezarowi (57 r. p.n.e.)

1    wzniecając przeciw Rzymianom zakończone klęską powstania w latach 56, 54 i 52 p.n.e.

NIEDŹWIEDŹ: zob. zwierzęta.

NlFLHEIM (Niflheimr - „Kraina C iemno-ści”), odwieczna, ciemna i lodowa część Wszechświata, istniejąca „na wiele wieków przed stworzeniem ziemi”, najprawdopodobniej lokalizowana na północ od pra-otchłani —> Ginnungagap i pojmowana jako przeciwieństwo ognistego —> Muspells-heimu. Później, gdy bogowie neutralizowali potworne potomstwo —> Lokiego i —»Angr-body, —> Odin posłał do Niflheimu —> Hel¹ i oddał jej we władanie zmarłych ze starości lub z powodu choroby-.- W ten sposób Kraina Ciemności stała się krainą pozagrobową przeciwstawianą —> Wal hal li i od imienia władczyni znaną również jako Hel lub —> Niflhel. Ostatecznie Niflheim został przesunięty na najniższe piętro Wszechświata i utożsamiony z Podziemiem, przy czym „arktyczny” charakter krainy uległ zatarciu.

NlFLHEL (Niflhel), inna nazwa —> Niflheimu albo Helu (zob. Hel-) jako krainy pośmiertnego bytowania zmarłych śmiercią naturalną, nie zaś gwałtowną śmiercią wojownika (zob. Wal hal la). Młodsza Eddo (Omamienie Gylfiego) najwyraźniej odróżnia jednak Hel i Nif lhel: pierwszą nazwę odnosi do Podziemia w ogóle, drugą zaś do znajdującego się tam miejsca pośmiertnych kar dla „ludzi złych” (por.: vdndir menu fara til Heljar oh padan i Niflhel - „źli ludzie pójdą do Helu, a stąd do Niflhelu”).

Wyraźna tu moralna ocena człowieka jest niewątpliwie efektem wpływów chrześcijańskich, natomiast wewnętrzne rozwarstwienie Podziemia u Snorriego Slurluso* na może mieć swoje źródło zarówno w myśli świętego Augustyna o istnieniu „piekła wyższego” (infernum supeńus) i „piekła niższego” (infernurn inferius), jak i w klasycznym Hadesie i Tartarze. Zob. życie pozagrobowe.

NlFLUNGOWIE, HnIFLUNGOWIE (Aż/* lungar, Ihiiflungar), inna nazwa —> Gjukun-gów, a w szerszym znaczeniu zbiorowe określenie wszystkich mających prawo do współwłasności przeklętego skarbu —> And-wariego (—> skarbu Niflungów) od chwili, gdy stał się on zdobyczą —> Sigurda; w tym sensie całkowicie uprawomocnione jest nazwanie Hniflungami nawet —> Erpa i Eiti-la. Wedle Młodszej Eddy ( Język poezji) zewnętrzną cechą charakterystyczną (H)Ni-flungów były włosy czarne „jak skrzydło kruka”, co fizycznie wyróżniało ich spośród jasno- czy też rudowłosych Skandynawów i jednocześnie świadczyło o południowym pochodzeniu. Późna, niewątpliwie sztuczna i wyłącznie północnogermańska tradycja o pochodzeniu (H)Nif Jungów wyprowadzała ich od Nefira, syna —> Halfdana.

W pierwotnej dla dziejów (H)Niflungów tradycji południowogermańskiej nazywa się ich Nibelungami, a nazwa ta dotyczyła olbrzymów, poddanych Nibelunga Starszego, władcy Nibelungii, oraz jego synów, Schil-bunca i Nibelunga Młodszego; owa Nibe-lungia, utożsamiana ze Skandynawią, znalazła się później pod panowaniem Sifrida (Sigurda), który pokonał i zabił Nibelun-gowych dziedziców. Prócz wymienionych nazwa odnosiła się także do burgundzkich Gibikungów (Gjukungów). Wszyscy oni związani byli z wielkim skarbem Nibelunga Starszego, zwanym skarbem Nibelungów.

Etymologia nazwy (H)Niflungowie/Ni-belungowie jest sporna, ale prawdopodobne wydaje się łączenie jej ze stnord. nifl-(„mrok, ciemność”) oraz anglosaks. nifol („ciemny”), stwniem. nebuli śrwniem. nebel („mgła”); por. np. gr. nephele („chmura, mgła”), łac. nebula („chmura, opar”), wal. niwl („mgła, chmura”): wszystkie z ie. *ne-bhlo („ciemność, wilgoć, para, chmura, mgła”), co pierwotnie mogłoby odnosić się do „podziemnych (ciemnych) strażników skarbu”, później poddanych epickiemu zabiegowi militarnej heroizacji.

NjÓRD (Njąrdr, zapewne z ie. *ner- „mąż, mężczyzna, bohater; męska siła”), pierwszy / —> Wanów (stąd przydomki Yanagod - „Bóg Wanów” i Vananidr- „Potomek Wanów”), ojciec -» Freya i -> Freyji, których spłodził z własną siostrą, pan wzniesionego przez siebie nadmorskiego pałacu -» Noatun.

Słynął z bogactwa, o czym dobitnie świadczy znany z Sagi o ludziach z Vatn zwrot auóigrsem Njąrdr - „bogaty jak Njórd”. Patronował morskim wodom przybrzeżnym i żegludze, rybołówstwu i myślistwu, świątyniom i handlowi, kierował ruchem wiatrów oraz władał ogniem i wodą. Po wielkiej —> wojnie Asów z Wartami znalazł się wraz z dziećmi w siedzibie dotychczaso-wych wrogów, —» Asgardzie, jako zakładnik w miejsce —> Hónira. Tu poślubił -» Skąd i, ale stadło to od początku nie było szczęśliwe. Olbrzym kę-bogin ię wprowadziły w błąd piękne stopy Njórda i wybrała go sobie zamiast wymarzonego —> Baldra. Małżonkowie na zmianę dziewięć kolejnych dób spędzali w siedzibie Skadi, —> Thrymhei-mie, dziewięć zaś następnych w Noatunie, co interpretuje się jako ślad dawnego, dziewięciodniowego tygodnia. Pewnego jednak razu bóg zdecydował, że noatuńskie krzyki mew i łabędzi milsze mu są od thrymheim-skiego wycia wilków i małżonkowie zaczęli samodzielne życie. Stara i czasem wliczana do tekstów staroeddaicznych Pieśń o słońcu zawiera informację, że Njórd miał dziewięć córek, zapewne spłodzonych ze Skadi, ale znane są imiona tylko dwóch, najstarszej Bódweig (Bądueig) i najmłodszej Kreppwór (Kreppvqr); nic ponadto o nich nie wiadomo.

Wedle staroeddaicznej Pieśni o Waf-thrudnirze Njórdowi sądzone było przed —> Ragnarókiem powrócić do Wanów, co może sugerować, że przeżyje upadek świata. Euhemeryzująca Saga o Ynglingach powiada, że Njórd był drugim, po —> Odinie, władcą Swejów (Szwedów). Czas jego panowania charakteryzował się pokojem i powszechnym urodzajem, więc poddani zaczęli wierzyć, że sprawcą tego stanu rzeczy jest sam władca. Schorowany i bliski śmierci Njórd miał rozkazać, by poświęcono go Odinowi, co najpewniej znaczy, że umarł rytualnie przebity włócznią (por. samo-ofiarę Od i na).

Imię siostry Njórda, matki Freya i Freyji, nie jest znane z tekstów północhoger-mańskich (ale zob. Njórun). Ścisły żeński ekwiwalent imienia boga znajdujemy jednak u Tacyta, który w Germanu opowiedział o wspólnej dla południowych Germanów czci wobec bogini Nerthus, „to jest Ziemi--matki”. Jej siedzibą był święty gaj „na pewnej wyspie Oceanu”: tu znajdował się