Klasyfikacja i Diagnostyka
Zaburzeń Lękowych
Zaburzenia nerwicowe, zwiÄ…zane ze stresem i pod postaciÄ…
somatycznÄ…
Rozdział F4 według ICD-10
Epidemiologia
Zaburzenia lękowe należą do grupy
najczęściej występujących zaburzeń
psychicznych.
psychicznych.
Rozpoznanie % populacji
zespoły lękowe* 11.3
fobie 7.0
uzależnienia 6.4
zaburzenia afektywne 6.0
zaburzenia afektywne 6.0
schizofrenia 1.0
osobowość antysocjalna 0.9
* napady paniki, agorafobia, zaburzenie lękowe uogólnione
Rozpowszechnienie zaburzeń
lękowych w podstawowej opiece
zdrowotnej
Rozpoznanie %
Rozpoznanie %
Lęk uogólniony 7,9
Lęk napadowy 1,1
Agorafobia 1,5
z napadami paniki 1,0
z napadami paniki 1,0
bez napadów paniki 0,5
Sartorius et al., 1996
Waga problemu?
" Według danych epidemiologicznych, 20-50%
pacjentów w podstawowej opiece zdrowotnej ma
problemy dotyczÄ…ce zdrowia psychicznego,
" Najczęściej są to: depresja, zaburzenia lękowe i
" Najczęściej są to: depresja, zaburzenia lękowe i
adaptacyjne,
" Depresja, występując u 6-17% pacjentów POZ, jest
zatem częstsza niż nadciśnienie tętnicze (6%)
" Jednak lekarze POZ w Polsce rozpoznajÄ…
problemy psychiczne jedynie u 4,9%
swoich pacjentów,
swoich pacjentów,
" Skargi wielu pacjentów zostają zinterpretowane jako
objawy chorób somatycznych i jako takie są
nieskutecznie diagnozowane a następnie leczone
narażając pacjenta na niepotrzebne koszty i
ryzyko...
Zaburzenia lękowe
1
Klasyfikacja wg. ICD-10
F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii
F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii
F40.0 Agorafobia
F40.00 bez napadów paniki
F40.01 z napadami paniki
F40.1 Fobie społeczne
F40.2 Specyficzne postacie fobii
F40.8 Inne zaburzenia lękowe w postaci fobii
F40.9 Zaburzenia lękowe w postaci fobii BNO
Lęk  doznanie jak najbardziej fizyczne
Doświadczany psychicznie lęk ma swoją ekspresję fizyczną, która może w
różnym stopniu towarzyszyć różnym postaciom lęku...
" Objawy autonomiczne:
 Bicie serca, tachykardia, uczucie ciężaru w okolicy serca
 Bicie serca, tachykardia, uczucie ciężaru w okolicy serca
 Pocenie siÄ™
 Drżenie, dygotanie, zimne dreszcze
 Suchość w ustach (nie spowodowana odwodnieniem, lekami)
 Nagłe parcie na mocz
 Uderzenia gorÄ…ca
" Objawy oddechowe:
 Utrudnione oddychanie
 Uczucie dławienia się ( kluska w gardle )
 Uczucie dławienia się ( kluska w gardle )
 Ból, dyskomfort w klatce piersiowej
 Nudności, wymioty, nieprzyjemne doznania brzuszne
" Objawy neurologiczne:
 Zawroty głowy, poczucie braku równowagi
 Wrażenie omdlenia
 Mrowienia, drętwienia kończyn , twarzy
Agorafobia  kryteria diagnostyczne
" Lęk odczuwany w związku z byciem w miejscu lub sytuacji, z
której może nie być łatwej lub niekrępującej drogi ucieczki, bądz

też uzyskanie pomocy w przypadku niespodziewanego lub
wyzwolonego sytuacją ataku paniki może być niemożliwe (dotyczy
wyzwolonego sytuacją ataku paniki może być niemożliwe (dotyczy
to konkretnych sytuacji np. bycie samemu poza domem, w tłumie,
podróżowanie jakimś środkiem lokomocji, przebywanie w
zamkniętej lub nieznanej przestrzeni).
" Sytuacje lękorodne są unikane bądz
pacjent poddaje siÄ™ im z
dużymi obawami przed napadem paniki lub w towarzystwie kogoś
znajomego; swoje obawy chory ocenia jako irracjonalne.
" Powyższe objawy oraz zachowania unikowe nie mogą być
rezultatem występowania innych zaburzeń psychicznych (np. fobii
społecznych czy specyficznych, OCD, PTSD, lęku separacyjnego)
" Agorafobii może towarzyszyć, ale nie musi, napad lęku
panicznego.
" Występują fizyczne objawy lęku
Fobie społeczne  kryteria
diagnostyczne
" Lęk przed znalezieniem się w centrum uwagi lub obawa przed
zachowaniem się w sposób, który może się okazać kłopotliwy lub
kompromitujÄ…cy.
kompromitujÄ…cy.
" Zachowanie unikowe  unikanie bycia w centrum uwagi lub
sytuacji mogących prowadzić do kompromitujących lub
kłopotliwych zachowań.
" Przykładowe sytuacje to: publiczne jedzenie, korzystanie z
publicznych toalet, publiczne zabieranie głosu, spotykanie
znajomych w publicznych miejscach, wchodzenie do małych grup
ludzi bÄ…dz
przebywanie w nich itp.)
ludzi bÄ…dz
przebywanie w nich itp.)
" Może występować drżenie ciała, czerwienienie się, obawa przed
wymiotowaniem, oddaniem moczu lub stolca.
" Pacjent jest świadom absurdalności i irracjonalności doznań.
" Występują fizyczne objawy lęku.
" Wykluczono inne przyczyny objawów np. urojenia, omamy, OCD
itp.
Fobie specyficzne  kryteria
diagnostyczne
" Znaczna obawa przed specyficznym przedmiotem lub sytuacjÄ…
(nie uznaną wcześniej za przejaw agorafobii lub fobii społecznej).
" Zachowanie unikowe  nasilone unikanie przedmiotów lub sytuacji
zwiÄ…zanych z fobiÄ… specyficznÄ….
" Objawy pacjent postrzega jako irracjonalne i absurdalne.
" Mogą występować fizyczne objawy lęku.
" Przykładowe fobie:
 Achluophobia - lęk przed ciemnością
 Agyrophobia - lęk przed przechodzeniem przez ulicę
 Caligynephobia - lęk przed pięknymi kobietami
 Dextrophobia - lęk prze przedmiotami po prawej stronie ciała
 Equinophobia - lęk przed końmi
 Phasmophobia - lęk przed duchami
Lista fobii dostępna jest pod adresem: www.phobialist.com
Zaburzenia lękowe
2
Klasyfikacja wg. ICD-10
F41 Inne zaburzenia lękowe
F41.0 Zaburzenia lękowe z napadami lęku panicznego
F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD)
F41.2 Zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane
F41.3 Inne mieszane zaburzenia lękowe
F41.3 Inne mieszane zaburzenia lękowe
F41.8 Inne określone zaburzenia lękowe
F41.9 Zaburzenia lękowe, nie określone
Lęk paniczny (epizodyczny lęk napadowy)
kryteria diagnostyczne
" Nawracające napady panicznego lęku pojawiające się w sposób
nieoczekiwany i najczęściej bez związku z jakąś konkretną sytuacją czy
przedmiotem.
" Napady paniki mogą być jednak wyzwalane agorafobią, fobią
specyficzną czy społeczną.
" W okresach pomiędzy napadami występuje stała obawa przed
powtórzeniem się ataku oraz konsekwencjami jego pojawienia się.
" Sam atak jest nagły, w kilka minut osiąga swe maksimum i trwa również
co najmniej kilka minut.
" Zawsze obecne są nasilone fizyczne objawy lęku w różnej wzajemnej
konfiguracji.
konfiguracji.
" Występuje często uczucie nierelaności i depersonalizacji.
" Występuje intensywny lęk przed śmiercią i/lub szaleństwem bądz
utratÄ…
kontroli nad sobÄ….
" Wykluczono podłoże somatyczne objawów (np. choroby serca czy
tarczycy dajÄ… podobne objawy fizyczne) oraz inne choroby psychiczne
(schizofreniÄ™, organiczne uszkodzenie CUN, choroby afektywne).
Zaburzenie lękowe uogólnione  GAD
(Generalized Anxiety Disorder)
" Jest najczęstszą postacią zaburzeń lękowych. Jest niezależną
jednostką chorobową i może występować jako postać  izolowana
lub w skojarzeniu z innym zaburzeniem psychicznym, głównie
lub w skojarzeniu z innym zaburzeniem psychicznym, głównie
zaburzeniami nastroju (depresjÄ…).
" Występując jednocześnie z innym zaburzeniem psychicznym, jest
najczęściej  chorobą pierwotną i ma wpływ na pojawienie się i
przebieg współwystępującego zaburzenia (rozpoznanie GAD u
pacjenta może sugerować, że w niedalekiej przyszłości pojawi się
u niego depresja bÄ…dz
inne zaburzenie lękowe).
" Pytanie, czy wczesne leczenie GAD może zapobiec rozwojowi
" Pytanie, czy wczesne leczenie GAD może zapobiec rozwojowi
wtórnej depresji, pozostaje nadal otwarte.
" Pacjenci zgłaszający się do lekarza POZ częściej będą
prezentować objawy GAD łącznie z objawami dodatkowymi, np.
depresyjnymi, ponieważ chorzy z  czystą postacią GAD rzadziej
poszukują pomocy lekarskiej, gdyż nie uświadamiają sobie, że
stan, w jakim siÄ™ znajdujÄ…, jest patologiczny.
GAD  stopień upośledzenia pacjentów POZ w
USA (dane w %)
Czysta postać GAD + zaburzenie
Parametr
GAD współistniejące
Upośledzenie z powodu
47,3 57,1
47,3 57,1
dolegliwości somatycznych
dolegliwości somatycznych
Upośledzenie z powodu
66,7 81,1
dolegliwości psychicznych
> 4 wizyty u lekarza POZ w
67,8 73
ostatnich 12 miesiÄ…cach
Częste myśli samobójcze
25,4 64
Nigdy nie leczony
41,4 29,9
Obecnie nie leczony
19,8 22
Cyt. za D. Nutt, K. Rickels, D. J. Stein:  Generalized Anxiety Disorder  symptomatology,
pathogenesis and management , 2002
GAD  najczęstsze, obok depresji,
zaburzenie psychiczne występujące u
pacjentów POZ
" Poza tym, że jest najczęstszą postacią zaburzeń lękowych,
GAD jest także najczęstszą przyczyną szukania pomocy u
GAD jest także najczęstszą przyczyną szukania pomocy u
lekarza ogólnego (poza depresją).
" Jest także najczęściej diagnozowanym przez lekarzy POZ
zaburzeniem lękowym w USA i na świecie.
" Jednak tylko mały odsetek pacjentów otrzymuje właściwe
leczenie celowane na GAD. Wynika to z:
 faktu, iż zaburzenie rozwija się we wczesnym okresie życia i jest
maskowane chorobami współistniejącymi,
maskowane chorobami współistniejącymi,
 faktu, iż początek jest na tyle nieostry, że pacjenci próbują sobie
radzić sami i nie pojawiają się przez długi czas u lekarza,
 faktu, iż wielu pacjentów nie uświadamia sobie, że choruje i
potrzebuje pomocy (dopóki dopóty nie rozwinie się dodatkowe
zaburzenie psychiczne pogłębiające objawy GAD),
 faktu, iż lekarze POZ nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat
diagnostyki i leczenia GAD.
GAD - etiologia
Ustalono, że wzajemna interakcja czynników
genetycznych i środowiskowych sprzyja
rozwojowi GAD i innych zab. lękowych
Według D. Nutt, K. Rickels, D. J. Stein:  Generalized Anxiety Disorder  symptomatology, pathogenesis and
management , 2002
Genetycznie warunkowana podatność
Związane z lękiem
Stres
cechy osobnicze
Lęk
psychospołeczny
-negatywna emocjonalność
paniczny
- reaktywność na stres
Zaburzenia nastroju
GAD
Dystymia
Specyficzne modyfikacje
Depresja
w strukturze
i/lub ekspresji genów
Fobie
specyficzne
TÅ‚o
społeczne
genetyczne
GAD  kryteria diagnostyczne
" Lęk jest uporczywy, uogólniony ( wolno płynący ) i
nieproporcjonalny,
nieproporcjonalny,
" Obserwowane objawy sÄ… bardzo zmienne w czasie,
" Występuje zamartwianie się, lękliwe oczekiwanie na
wydarzenie się czegoś ( złe przeczucia ),
" Objawy utrzymują się przynajmniej kilka miesięcy (pół roku),
" Ponadto występuje:
 martwienie się o przyszłość, kłopoty z koncentracją, uczucie bycia  na
krawędzi ,
krawędzi ,
 niepokój ruchowy (niemożność usiedzenia na miejscu),
 napięciowe bóle głowy,
 niemożność odprężenia się
 drżenie ciała
 nadaktywność autonomiczna (poty, tachykardia, niepokój w nadbrzuszu,
zawroty głowy, wysychanie w ustach, uczucie lekkości w nogach)
GAD  kryteria diagnostyczne, c.d.
" Objawy dodatkowe (wg. DSM IV):
 napięcie mięśniowe, pobolewania mięśni
 objawy somatyczne (fizyczne objawy lęku)
 objawy somatyczne (fizyczne objawy lęku)
 objawy depresyjne
 reagowanie przestrachem z błahych powodów
 upośledzenie funkcjonowania
" Brak pełnych przesłanek do rozpoznania:
 depresji,
 lęku panicznego,
 lęku panicznego,
 fobii,
 OCD,
 choroby tarczycy lub uzależnienia od substancji psychoaktywnych,
 psychozy.
Zaburzenia depresyjne i lękowe
mieszane  kryteria diagnostyczne
" Są rozpoznawane tylko wtedy gdy obecne są zarówno
objawy leku jak i depresji, żadna grupa objawów nie jest
jednak wystarczająco dominująca i nasilona by uzasadnić
jednak wystarczająco dominująca i nasilona by uzasadnić
samodzielne rozpoznanie lęku lub depresji.
" Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie, choćby
słabych, autonomicznych objawów lęku, które towarzyszą
licznym obawom i zmartwieniom jakie pacjent relacjonuje w
trakcie rozmowy.
" Jeśli objawy tak lękowe jak i depresyjne są bardzo nasilone,
rozpoznaje się współistnienie dwóch jednostek
chorobowych: zaburzenia lękowego i zaburzenia
chorobowych: zaburzenia lękowego i zaburzenia
depresyjnego, zaÅ› omawiana kategoria nie znajduje
zastosowania.
" Jeśli objawy dają się powiązać ze stresującymi
wydarzeniami życiowymi, zamiast mieszanych zaburzeń
depresyjnych i lękowych rozpoznaje się zaburzenia
adaptacyjne
Zaburzenia lękowe
3
Klasyfikacja wg. ICD-10
F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
F42.0 Zaburzenia z przewagą myśli czy ruminacji
natrętnych
F42.1 Zaburzenia z przewagą czynności natrętnych
(rytuały) F42.2 Myśli i czynności natrętne, mieszane
(rytuały) F42.2 Myśli i czynności natrętne, mieszane
F42.8 Inne zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
F42.9 Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, nie określone
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne 
Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)
Pod
1- osobowość borderline
Spektrum chorób:
postaciÄ…
2- osobowość
somatycznÄ…
antyspołeczna
antyspołeczna
Zab.
Zab.
3- hipochondria
Dysocjacyjne
osobowości
 impulsywne
4- dysomorfofobia
4
3
2
5- depersonalizacja
1
6- anorexia nervosa
5
20 7- napady żarłoczności
19
18
6
Zaburzenia kontroli
Zab.
17
impulsów
odżywiania
16 7
15
15
14
13- padaczka
8
13
8- OCD urojeniowe
14- plÄ…sawica Sydenhama
12
9- OCD schizotypowe
15- impulsywne
11
10 9
10- zesp. Tourette a
10
kupowanie
Neurolo- Schizo 
11- chor. Huntingtona
16- kleptomania
giczne obsesyjne
12- autyzm
17- samouszkodzenia
Tiki
18- kompulsje seksualne
19- trichotillomania
20- hazard patologiczny Wg. J. A. Den Boer:  Obsessive-Compulsive Spectrum Disorders
Spektrum OCD  swego rodzaju kontinuum
Wg. J. A. Den Boer:  Obsessive-Compulsive Spectrum Disorders
Dysmorfofobia
Napadowa
żarłoczność
Trichotillomania OsobowoÅ›
Kleptomania antyspoółeczna
Anorexia
Hazard
Hazard
nervosa
nervosa
Kompulsje
Kompulsje patologiczny
Impulsy
Osob. borderline
Kompulsje sexualne
Samouszkodzenia
Hipochondria
Kompulsywne
Kompulsywne
kupowanie
Depersonalizacja
OCD
Zesp. Tourette a
Unikanie ryzyka Szukanie ryzyka
(przecenianie możliwości doznania krzywdy) (niedocenianie możliwości doznania krzywdy)
Hipofrontalność i “! 5-HT wrażliwoÅ›ci
Hiperfrontalność i ę! 5-HT wrażliwości
OCD - epidemiologia
" Choroba dotyka ok. 10% ogólnej populacji,
" PoczÄ…tek zachorowania w wieku kilkunastu lat
" PoczÄ…tek zachorowania w wieku kilkunastu lat
(może się również rozpocząć w wieku 2 lat),
" Dodatni wywiad rodzinny pod względem
zaburzeń z kręgu OCD i zaburzeń afektywnych,
" Pewne zróżnicowanie zaburzeń OCD względem
płci (@& częściej doświadczają dysmorfofobii,
płci (@& częściej doświadczają dysmorfofobii,
kompulsywnego kupowania i kleptomanii, B&
częściej doświadczają patologicznego
hazardu, piromanii i hipochondrii)
OCD - etiologia
" Czynniki genetyczne
" Czynniki Å›rodowiskowe (infekcje wirusowe i bakteryjne np. ²-
hemolitycznym Streptococcus A, toksyny),
hemolitycznym Streptococcus A, toksyny),
" Czynniki immunologiczne (nieprawidłowe reakcje odporności
komórkowej zależnej od limfocytów B i humoralnej związanej
z przeciwciałami monoklonalnymi)
Mechanizm powstawania objawów OCD związany jest z
nieprawidłowościami w układach serotoninergicznych CUN
nieprawidłowościami w układach serotoninergicznych CUN
oraz endokrynologicznych (prolaktyna)
Badania obrazowe PET wskazują na nadaktywność
metaboliczną płatów czołowych (hiperfrontalność) i jądra
ogoniastego (jednÄ… z metod terapii jest chirurgiczne
przecięcie dróg łączących te obszary ze sobą).
OCD  kryteria diagnostyczne
" Przez co najmniej dwa tygodnie występują natrętne myśli (obsesje)
i/lub czynności (kompulsje).
" Obecne są wszystkie z poniższych cech natręctw:
" Obecne są wszystkie z poniższych cech natręctw:
 Są identyfikowane przez pacjenta jako własne, wytwór własnego
umysłu, nie jako obce, narzucone z zewnątrz,
 SÄ… powtarzajÄ…ce siÄ™, nieprzyjemne i uznawane przez pacjenta za
przesadne, nieracjonalne,
 Pacjent próbuje się im w różnym stopniu przeciwstawiać jednak
przynajmniej jedno z natręctw pozbawione jest jakiegokolwiek oporu,
 Przeżywanie myśli natrętnych lub wykonywanie kompulsji nie jest
z
ródłem przyjemności dla pacjenta (poza tym, że przynosi spadek lęku i
napięcia emocjonalnego towarzyszącego konieczności wykonania
napięcia emocjonalnego towarzyszącego konieczności wykonania
kompulsji),
" Obsesje i kompulsje w poważny sposób zakłócają codzienne
funkcjonowanie pacjenta i powodujÄ… bardzo znacznÄ… stratÄ™ czasu,
" Wykluczono rozpoznanie innych chorób psychicznych (np.
schizofrenii, zaburzeń nastroju).
" Zależnie od stopnia dominowania obsesji lub kompulsji w obrazie
klinicznym, rozpoznaje siÄ™ odpowiedniÄ… kategoriÄ™ OCD.
Zaburzenia lękowe
4
Klasyfikacja wg. ICD-10
F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
F43.0 Ostra reakcja na stres
F43.0 Ostra reakcja na stres
F43.1 Zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD)
F43.2 Zaburzenia adaptacyjne
F43.20 Krótka reakcja depresyjna
F43.21 Reakcja depresyjna przedłużona
F43.22 Reakcja mieszana lękowo-depresyjna
F43.23 Głównie z zaburzeniami innych emocji
F43.24 Głównie z zaburzeniami zachowania
F43.24 Głównie z zaburzeniami zachowania
F43.25 Z mieszanymi zaburzeniami zachowania i
emocji
F43.28 Z innymi określonymi objawami
dominujÄ…cymi
F43.8 Inne reakcje na ciężki stres
F43.9 Reakcja na ciężki stres, nie określona
Ostra reakcja na stres  kryteria
diagnostyczne
" Pacjent został narażony na działanie stresora psychicznego o
wyjÄ…tkowej sile,
" Objawy pojawiły się natychmiast po zadziałaniu stresora (do 1
godziny po wydarzeniu),
godziny po wydarzeniu),
" Występują objawy:
 wycofanie się z oczekiwanej interakcji społecznej,
 wyraz
na dezorientacja,
 zawężenie uwagi,
 gniew lub agresja słowna,
 rozpacz lub poczucie braku nadziei,
 aktywność niedostosowana lub bezcelowa,
 żałoba wymykająca się kontroli lub nadmierna,
 żałoba wymykająca się kontroli lub nadmierna,
" Jeśli stresor jest przemijający lub został wyeliminowany, objawy
powinny zanikać nie póz
niej niż po 8 godzinach od wydarzenia,
" Jeśli stresor nadal działa, objawy powinny zanikać nie póz
niej niż
po 48 godzinach.
" Reakcja nie może współistnieć z innym zaburzeniem psychicznym i
nie może pojawić się w ciągu 3 miesięcy od jego zakończenia (nie
dotyczy GAD i zaburzenia osobowości).
Zaburzenie stresowe pourazowe 
Postraumatic Stress Disorder (PTSD)
" Z badań epidemiologicznych Breslau et al.
przeprowadzonych w USA wynika, że ryzyko
przeprowadzonych w USA wynika, że ryzyko
wystÄ…pienia PTSD (diagnozowanego wg. DSM IV)
wystÄ…pienia PTSD (diagnozowanego wg. DSM IV)
po przeżyciu traumatycznego wydarzenia
życiowego wynosi ok. 9,2%. Ryzyko to jest większe
jeśli odniesie się je do całego życia pacjentów, nie
tylko pewnego okresu po zaistnieniu zdarzenia
traumatyzujÄ…cego.
" Ryzyko wystąpienia PTSD krótko po zaistnieniu
" Ryzyko wystąpienia PTSD krótko po zaistnieniu
traumy jest uzależnione od jej rodzaju: w USA jest
najwyższe dla ataku na tle seksualnym (14%),
fizycznego zagrożenia (13%) i wypadku drogowego
(12%), nieco mniejsze dla takich wydarzeń jak:
rabunek, udział w walkach, pożar, inne katastrofy.
Zaburzenie stresowe pourazowe 
Postraumatic Stress Disorder (PTSD)
" Kobiety, z racji bycia częstym przedmiotem ataków
" Kobiety, z racji bycia częstym przedmiotem ataków
fizycznych (również na tle seksualnym), są w
sposób szczególny objęte ryzykiem PTSD.
 Wg. badaÅ„ Kilpatrica, w USA niemal ¾ kobiet byÅ‚o
narażonych na traumy o charakterze kryminalnym zaś
7,5% z nich miało bieżący epizod PTSD,
 Wg. badań Winfielda 7% kobiet w wieku 18-44 lata było w
przeszłości przedmiotem przestępstwa na tle seksualnym,
które okazało się być przy tym istotnym czynnikiem
ryzyka rozwoju różnych zaburzeń psychicznych, w tym
PTSD (3,7%).
PTSD  współistnienie z innymi
zaburzeniami psychicznymi
" Większość (62-80%) pacjentów cierpiących na PTSD
spełnia jednocześnie kryteria diagnostyczne innych
zaburzeń psychicznych. Jednoczesne występowanie
zaburzeń psychicznych. Jednoczesne występowanie
dwóch lub więcej zaburzeń psychicznych zdarza się
zatem znamiennie częściej u osób z PTSD niż u
pozostałych!
" Zaburzeniami psychicznymi kojarzącymi się często z
PTSD występującym w ciągu życia po wydarzeniu
traumatycznym sÄ…:
DLA M
ŻCZYZN: DLA KOBIET:
Nadużywanie alkoholu lub uzależnienie Depresja
Depresja Fobia specyficzna (prosta)
Zaburzenia zachowania Fobia społeczna
Nadużywanie narkotyków i narkomania Nadużywanie alkoholu lub uzależnienie
Czynniki ryzyka PTSD
" Płeć żeńska,
" Wcześniejsze przeżycia traumatyczne (łącznie z
molestowaniem z dzieciństwie),
" Neurotyczność,
" Obecność wcześniejszych zaburzeń lękowych lub
depresji,
" Niski status społeczno-ekonomiczny,
" Niski status społeczno-ekonomiczny,
" Zawód umożliwiający bliski kontakt z tragediami i
traumatycznymi wydarzeniami (strażacy, żołnierze
itp.)
PTSD  kryteria diagnostyczne
" Narażenie na stresujące wydarzenie lub sytuację
(oddziałujące krótko lub długotrwale) o cechach wyjątkowo
zagrażających lub katastroficznych, które mogłoby
zagrażających lub katastroficznych, które mogłoby
spowodować przenikliwe odczuwanie cierpienia u niemal
każdego.
" Występuje uporczywe przypominanie sobie lub  odżywanie
stresora w postaci zakłócających przebłysków (flashbacks),
żywych wspomnień lub powracających snów, albo w postaci
gorszego samopoczucia w sytuacji zetknięcia się z
okolicznościami przypominającymi stresor lub związanymi z
okolicznościami przypominającymi stresor lub związanymi z
nim.
" Pacjent unika lub preferuje unikanie okoliczności
przypominających stresor lub związanych z nim, co nie miało
miejsca przed zetknięciem się z działaniem stresora.
PTSD  kryteria diagnostyczne, c.d.
" Występują którekolwiek z poniższych:
 Częściowa lub całkowita niezdolność do odtworzenia
pewnych ważnych okoliczności zdarzenia
pewnych ważnych okoliczności zdarzenia
traumatycznego,
 Uporczywie utrzymujące się objawy zwiększonej
psychologicznej wrażliwości i stanu wzbudzenia (co nie
miało miejsca przed wydarzeniem) pod postacią:
" Trudności w zasypianiu lub podtrzymywaniu snu,
" Drażliwości lub wybuchów gniewu,
" Trudności w koncentracji uwagi,
" Nadmiernej czujności,
" Nadmiernej reakcji reagowania przestrachem na błahe pobudki.
" Wszystkie kryteria diagnostyczne powinny zaistnieć
w ciągu 6 miesięcy od traumatyzującego
wydarzenia.
Zaburzenia adaptacyjne  kryteria
diagnostyczne
" Początek objawów w ciągu 1 miesiąca od
zaistnienia stresora psychospołecznego
zaistnienia stresora psychospołecznego
(pozbawionego jednak cech katastrofy lub
niezwykłego natężenia),
" Prezentowane objawy lub zaburzenia zachowania
sÄ… typowe dla innych kategorii diagnostycznych:
zaburzeń afektywnych (za wyjątkiem urojeń i
zaburzeń afektywnych (za wyjątkiem urojeń i
omamów), zaburzeń lękowych (F40-F48) lub
zaburzeń zachowania (F91-) lecz nie spełniają
pełnych kryteriów diagnostycznych tych zaburzeń
oraz istnieje wspomniany czynnik stresorowy,
Zaburzenia adaptacyjne  krótka reakcja depresyjna
kryteria diagnostyczne
" Przemijający łagodny stan depresyjny trwający nie dłużej niż
1 miesiÄ…c.
Zaburzenia adaptacyjne  reakcja depresyjna
Zaburzenia adaptacyjne  reakcja depresyjna
przedłużona - kryteria diagnostyczne
" A
agodna depresja będąca reakcją na przedłużające się
narażenie na sytuację stresową trwająca nie dłużej niż 2 lata.
Zaburzenia adaptacyjne  reakcja mieszana lękowo-
depresyjna - kryteria diagnostyczne
depresyjna - kryteria diagnostyczne
" Nasilenie objawów lękowych i depresyjnych jest jednakowe,
jednak nie osiąga poziomu umożliwiającego rozpozanie
zaburzenia lękowego i depresyjnego mieszanego lub innego
mieszanego zaburzenia lękowego.
Zaburzenia adaptacyjne  głównie z zaburzeniami
innych emocji - kryteria diagnostyczne
" Objawy obejmują kilka typów emocji: lęk, depresję,
martwienie się, napięcie, gniew. Nasilenie zaburzeń nie
uzasadnia rozpoznania innych mieszanych zaburzeń
lękowych.
lękowych.
Zaburzenia adaptacyjne  głównie z zaburzeniami
zachowania - kryteria diagnostyczne
" DominujÄ…cym objawem jest zmiana zachowania (np. reakcja
żałoby prowadząca u nastolatka do agresji).
Zaburzenia adaptacyjne  z mieszanymi zaburzeniami
zachowania i emocji - kryteria diagnostyczne
" Jednocześnie występują nasilone zaburzenia emocjonalne i
zachowania.
Zaburzenia dysocjacyjne (ICD-10)
5
(NIE OMAWIANE NA TYM WYKA
ADZIE)
F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
F44.0 Amnezja dysocjacyjna
F44.1 Fuga dysocjacyjna
F44.2 Osłupienie dysocjacyjne
F44.3 Trans i opętanie
F44.4 Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
F44.4 Dysocjacyjne zaburzenia ruchu
F44.5 Drgawki dysocjacyjne
F44.6 Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia
zmysłowego
F44.7 Mieszane zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
F44.8 Inne zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
F44.9 Zaburzenia dysocjacyjne, nie określone
Zaburzenia lękowe
6
Klasyfikacja wg. ICD-10
F45 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
F45.0 Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacjÄ…)
F45.1 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,
niezróżnicowane
F45.2 Zaburzenia hipochondryczne
F45.3 Zaburzenia autonomiczne występ. pod postacią somatyczną
F45.30 Serce i układ krążenia
F45.31 Górny odcinek przewodu pokarmowego
F45.32 Dolny odcinek przewodu pokarmowego
F45.33 Układ oddechowy
F45.33 Układ oddechowy
F45.34 Układ moczowo-płciowy
F45.38 Inny narząd lub układ
F45.4 Uporczywe bóle psychogenne
F45.8 Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną
F42.9 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, nie
określone
Zaburzenia występujące pod postacią
somatycznÄ…  kryteria diagnostyczne
" UtrzymujÄ…ce siÄ™ co najmniej przez 2 lata skargi na wielorakie i
zmienne objawy somatyczne, których nie udaje się wyjaśnić w
sposób przekonujący i adekwatny rozpoznaniem żadnej
sposób przekonujący i adekwatny rozpoznaniem żadnej
wykrywalnej choroby fizycznej. Jeśli występują autonomiczne
objawy lęku, są ona marginalne i nie stanowią głównego trzonu
skarg pacjenta,
" Pacjent jest mocno skoncentrowany na swoich objawach co
prowadzi do wielokrotnych, bezowocnych wizyt u lekarzy POZ
lub specjalistów i jest przyczyną cierpienia, może też prowadzić
do samodzielnego leczenia się i nadużywania leków,
" Występuje uporczywe odrzucanie zapewnień lekarskich o braku
" Występuje uporczywe odrzucanie zapewnień lekarskich o braku
adekwatnej przyczyny somatycznej uzasadniajÄ…cej doznawane
adekwatnej przyczyny somatycznej uzasadniajÄ…cej doznawane
dolegliwości,
" Należy wykluczyć sytuacje kiedy dolegliwości występują
wyłącznie podczas epizodu schizofrenii, zaburzeń nastroju lub
napadów paniki,
" Należy wykluczyć wszelkie choroby somatyczne mogące być
przyczyną dolegliwości fizycznych,
Zaburzenia występujące pod postacią
somatycznÄ…  kryteria diagnostyczne, c.d.
" Występuje sześć lub więcej spośród następujących
dolegliwości:
 Ból brzucha,
 Ból brzucha,
 Nudności,
 Uczucie wzdęcia lub wypełnienia gazami,
 Niesmak w ustach lub obłożony język,
 Skargi na wymioty lub odbijanie się pokarmów,
 Skargi na częste lub luz
ne stolce albo na płynną wydzielinę z
odbytu,
 Krótki oddech mimo braku wysiłku,
 Bóle w klatce piersiowej,
 Bóle w klatce piersiowej,
 Dyzuria lub skargi na częste oddawanie moczu,
 Nieprzyjemne wrażenia w obrębie lub okolicy narządów płciowych,
 Skargi na niezwykłą lub obfitą wydzielinę z pochwy,
 Plamistość lub zmiana zabarwienia skóry,
 Pobolewania kończyn, rąk lub stóp, stawów,
 Nieprzyjemne wrażenia drętwienia lub swędzenia.
Zaburzenia hipochondryczne 
kryteria diagnostyczne
" Utrwalone, utrzymujące się co najmniej 6 miesięcy
przekonanie o występowaniu maksimum dwóch
przekonanie o występowaniu maksimum dwóch
poważnych chorób somatycznych, z których co
najmniej jednÄ… pacjent nazywa po imieniu, bÄ…dz
:
" Pacjent koncentruje siÄ™ na domniemanej zmianie
postaci lub kształtu własnego ciała (dysmorfofobia),
" Występują pozostałe cechy typowe dla zaburzeń
" Występują pozostałe cechy typowe dla zaburzeń
pod postaciÄ… somatycznÄ… (np. odrzucanie
zapewnień lekarskich o braku choroby, cierpienie
psychiczne, wykluczono istnienie rzeczywistej
choroby fizycznej itp.).
Zaburzenia autonomiczne występujące pod
postaciÄ… somatycznÄ…  kryteria diagnostyczne
" Odczuwane objawy stymulacji autonomicznej pacjent przypisuje
konkretnej chorobie somatycznej dotyczącej jednego z układów:
 Sercowo-naczyniowego lub serca,
 Górnego odcinka przewodu pokarmowego,
 Górnego odcinka przewodu pokarmowego,
 Dolnego odcinka przewodu pokarmowego,
 Układu oddechowego,
 Układu moczowo-płciowego
" Dolegliwości fizykalne obejmują:
 Bicie serca, poty gorące lub zimne, suchość w jamie ustnej,
 Rumienienie siÄ™ lub wypieki,
 Dyskomfort w nadbrzuszu, gniecenie w żołądku,
 Dyskomfort w nadbrzuszu, gniecenie w żołądku,
 Pobolewanie lub dyskomfort w klatce piersiowej, dołku podsercowym,
 Utrudnione oddychanie, hiperwentylacja,
 Nadmierna męczliwośc przy niewielkim wysiłku,
 Aerofagia, czkawka, zgaga,
 Skargi na przyspieszonÄ… pracÄ™ jelit,
 Poliuria, dyzuria,
 Wzdęcia, rozpieranie, ciężkość
Uporczywe bóle psychogenne 
kryteria diagnostyczne
" Uporczywy, ciężki i sprawiający cierpienie
" Uporczywy, ciężki i sprawiający cierpienie
ból (trwający co najmniej 6 miesięcy i
przez większość dni w sposób ciągły)
jakiejkolwiek części ciała, którego istnienie
nie wyjaśniają żadne procesy fizjologiczne
lub choroby somatyczne, a który stale
skupia uwagÄ™ pacjenta
Inne zaburzenia nerwicowe (ICD-10)
7
(NIE OMAWIANE NA TYM WYKA
ADZIE)
F48 Inne zaburzenia nerwicowe
F48.0 Neurastenia
F48.1 Zespół depersonalizacji-derealizacji
F48.8 Inne określone zaburzenia nerwicowe
F48.8 Inne określone zaburzenia nerwicowe
F48.9 Zaburzenia nerwicowe, nie określone
Zaburzenia lękowe a depresja
Jedna choroba czy dwie?
Lęk
podprogowy
podprogowy
Lęk uogólniony
Współzachorowalność
lęku i
Lęk podprogowy
depresji
+ depresja
Depresja
Depresja
podprogowa
Mieszane zespoły Depresja
lękowo-depresyjne podprogowa + lęk
Sartorius et al., 1996