3582322869

FILOZOFIA STAROŻYTNA

SZKOŁA JOŃSKA FILOZOFII PRZYRODY - szkoła filozoficzna funkcjonująca ok. VI w. p.n.e. w Jonii, do której należeli m.in. - Tales z Miletu, - Anaksymander i - Anaksymenes, próbujący objaśniać funkcjonowanie przyrody w jej własnych kategoriach, bez odwołań do mitologii, stąd posługiwanie się takimi pojęciami, jak woda, ziemia, powietrze; swe przemyślenia wywodzili z codziennego doświadczenia.

TALES Z MILETU (624-547 p.n.e.) - przez starożytnych zaliczany w poczet "siedmiu mędrców greckich"; zajmował się handlem, polityką, matematyką, astronomią i filozofią; założyciel - jońskiej szkoły filozofii przyrody. - Arystoteles uważał go za pierwszego filozofa w ogóle. Jako pierwszy zerwał bowiem z mitologicznym sposobem myślenia, podejmując próbę naukowego wyjaśniania zjawisk. Kwestią zasadniczą dla jońskich filozofów przyrody było pytanie o początek świata, o jego praprzyczynę, czyli pierwszą zasadę, - arche. Tales twierdził, że takąpierwotnązasadąjestwoda, z niej wszystko powstało i w nią też wszystko przemieni się u kresu dziejów. Próby uzasadnienia tego stanowiska, jakkolwiek nie odwołujące się do żadnej prawdy religijnej, były jeszcze bardzo nieudolne. Brak odpowiedniej aparatury pojęciowej nie pozwalał na zbyt wyrafinowane rozumowania. W szczególności Tales i pierwsi filozofowie jońscy nie dysponowali jeszcze abstrakcyjnym pojęciem -materii pozwalającym w konkretnej rzeczy dostrzec także inne jej składniki, jak - forma czy -energia. Nic więc dziwnego, że np. zdolność poruszania się ciał uważali za - immanentnącechę materii, która to zdolność nie była dla nich niczym innym jak przejawem życia i duszy. To utożsamienie materii i życia przyniosło im miano - hilozoistów. Prawdziwe znaczenie Talesa i filozofów jońskich polegało bardziej na samym zadaniu pytania o początek świata, o arche, co uważa się powszechnie za początek filozofii i jej pierwsze zagadnienie, niż na udzielonej przez nich odpowiedzi.

ANAKSYMANDER Z MILETU (ok. 610 - 547 p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel -» jońskiej szkoły przyrody, uczeń - Talesa z Miletu, prawdopodobnie autor pierwszego dzieła filozoficznego w Grecji pt. O przyrodzie. Wykonał mapę, gnomon (wskazywał porę dnia i roku), sferyczny model wszechświata z Ziemią umieszczoną pośrodku; interesowały go także biologia i astronomia. Szukał pierwotnej przyczyny (- arche), którą rozumiał nie jako początek, ale jako zasadę - wszechświata, rozumianą jako bezkres. Założenia tej zasady ustalał przez - dedukcję. Przyroda powstaje z bezkresu poprzez wyłanianie się przeciwieństw, które powoduje wieczny - ruch (atrybut -» materii). ANAKSYMENES Z MILETU (565-525 p.n.e.) - filozof grecki, przedstawiciel - jońskiej szkoły przyrody; dał początek naukom fizycznym badając związek między temperaturą a stanem skupienia - materii; zajmował się również zjawiskami metereologicznymi i astronomicznymi. Uczeń -Anaksymandra; przejął od niego pogląd, że świat jest bezkresny, a - ruch wieczny. - Arche to według niego powietrze, wszech ożywiające tchnienie, dusza.

HERAKLIT Z EFEZU (ok. 540-460 p.n.e.) - filozof grecki nawiązujący do problematyki - jońskiej szkoły filozofii przyrody. Twórca teorii powszechnej zmienności, -* wariabilizmu, zgodnie z którą niezmienne trwanie rzeczy jest tylko zŁtdzeniem. W rzeczywistości bowiem wszystko się zmienia, nie ma rzeczy o stałych własnościach. To przekonanie o powszechnej zmienności doprowadziło go do -relatywizmu. Przeciwieństwa to tylko dwa stany tego samego: czuwanie przechodzi w sen, młodość w starość, życie w śmierć. Tak naprawdę pewna jest tylko zmiana, stawanie się: "Wszystko płynie" i "Niepodobna wstąpić dwukrotnie do tej samej rzeki". Osnowę świata, jego pierwszą zasadę, - arche stanowi najbardziej zmienny z żywiołów - ogień. “Wszechświata nie stworzył żaden bóg ani żaden człowiek, lecz był on zawsze, jest i będzie zawsze żywym ogniem". Jedyną stałą własnością przyrody jest więc jej zmienność. Zmienność ta nie jest jednak chaotyczna, prawo, jakie rządzi przemianą wszystkiego, jest całkowitym przeciwieństwem chaosu, jest - logosem, rozumem kosmicznym.

Rozum rządzący światem jest w nim czynnikiem boskim i odwiecznym, to on sprawia, że wszystkie przeciwieństwa tworzą razem cudowną harmonię, która, choć niewidoczna w poszczególnych zjawiskach, obecna jest na wyższym, dostępnym tylko rozumowi poziomie. Z prac Heraklita zachowało się ponad sto różnych fragmentów jako cytaty w dziełach innych autorów.

ELEAC1 - szkoła filozoficzna zapoczątkowana przez Ksenofanesa z Kolofonu, a uformowana przez Parmenidesa, istniejąca w Vl-V w. p.n.e. Należeli do niej: Zenon z Elei. Poglądy eleatów można streścić następująco: istnieje tylko wieczny, niezmienny i nieruchomy byt, nie ma niebytu, ruch zaś jest przechodzeniem od bytu do niebytu. Szkoła eleatów była reakcją na przyrodnicze koncepcje jońskiej szkoły filozofii przyrody i stanowiła w pewnym sensie podbudowę idealizmu Platona (wprowadziła rozróżnienie między światem rzeczy samych w sobie a światem fenomenów).

KSENOFANES Z KOLOFONU (ok. 575-480 p.n.e.) - filozof grecki, pochodził z Jonii, z której po podbiciu jej przez Persów przeniósł się do Elei. W przeciwieństwie do Jończyków, których filozofię