page0090

8₄ SZKOŁA JOŃSKA.

sens moralny, że filozof nie powinien zapominać o otaczającej go rzeczywistości¹). Sokrates, aby podobnćj uniknąć przygody, sprowadził właśnie filozofią z regionów powietrznych do życia politycznego i kazał jćj zajmowa< się moralną i społeczną rzeczywistością, wśród którćj naród grecki był położony.

Powszechnie Tales uchodzi za praojca filozofii greckići. Godzi więc zapytać się, co zrobił takiego, że zasłużył na ten zaszczyt^: Ażeby dokładnie jednak na to odpowiedzieć, trzeba by wyłożyć jego system, lub przynajmnićj rozwój jego myśli, a to bardzo trudne zadanie, bo Tales nic nie napisał, (listy do Ferekida i Solona są podrobione) ²), a rozmaite urywki jego myśli, rozproszone po starożytnych autorach, przedzielone nieraz wielowiekową trady-cyą, przeinaczyły się może do niepoznania. Tak Cyceron n. p. przypisuje mu zdanie: jakoby woda była pierwiastkiem wszystkiego, a Bóg owym duchem, który wszystko z wody stworzył³); zdanie w tćj formie niewątpliwie daleko późniejszego pochodzenia, bo wiemy z Arystotelesa, ze pierwszy Anaxagoras odróżniał ducha od materyi, a twórczego Boga od świata. Najwiarogodniejszem i najdawniejszem źródłem jest Arystoteles, ale między nim a Tale-sem upłynęło jakie 300 lat, mogła zatem tradycya się zaciemnić. Arystoteles zachował nam cztery zdania, które także mnićj więcej u innych autorów są przypisywane Talesowi. Pierwsze zdanie: woda jest początkiem wszystkiego, drugie, że ziemia pływa na wodzie, trzecie, że w^rszystko jest napełnione bogami, a czwarte, że wszystko jest ożywione, jak widać na magnesie i bursztynie¹). Co do ostatniego zdania, widocznie Tales zastanawiał się nad siłą magnetyczną i tłómaczył jćj objawy jako oznaki jakieś życia. Jednakże nie dość postawne jakąś tezę, aby zostać filozofem, trzeba ją także rozwinąć i udowodnić. W jaki sposób Tales tezy swojej, że wszystko jest wodą, dowodził, o tem mamy tylko domysły Arystotelesa, przedzielone trzechwiekowym odstępem, a nie mającego żadnych pism, żadnego dokumentu autentycznego Otóż domyśla się, że prawdopodobnie Tales oparł

*) Theaet. p. 174.

²)    Już za czasów Diogenesa z Laerty uważano za prawdopodobne, że nic nie

napisał.

³)    Na t. De o. I. 10: Thales aquam dixit rerum initium, deum autem etan mentem, quae ex aqua cuncta fingeret.

⁴)    Zob. Metaph I. 3: De coelo II. 13, de anitna I. 5. Diog. Laert. I. 24.

http://rcin.org.pl