CCF20090702058

116 Idea Boga

z ęsse bytu, to znaczy, czy sens będący sensem w filozofii nie jest już zawężeniem sensu, czy nie jest już pochodną lub zbaczaniem sensu, czy sens równoznaczny z istotą (lessen-ce) - z czynem by da, z bytem jako bytem - nie jest już ujmowany w teraźniejszości, która jest czasem Tego Samego. To przypuszczenie można będzie uzasadnić, jeżeli istnieje możliwość przejścia od tego sensu, o którym zakładamy, że jest warunkowy, do sensu, którego nie da się już wyrazić w terminach bytu ani bycia. Trzeba się zastanowić, czy ponad zrozumiałością i racjonalnością tożsamości, świadomości, teraźniejszości i bytu - ponad zrozumiałością immanencji - nie jest słyszalne znaczenie, racjonalność i racjonalizm transcendencji, czy poza bytem nie ukazuje się sens, którego pierwotność przełożona na język ontologiczny da się wyrazić jako uprzedniość względem bytu. Nie jest wcale pewne, że wychodząc poza terminy bytu i bycia, z koniecznośd popadamy w język mniemań i wiary. W istocie, wiara i mniemanie, choć pozostają albo chcą pozostać poza rozumem, przemawiają językiem bytu. Nic nie przeciwstawia się ontblógli w tak ; małym stopniu, jak mniemająca wiara. Zastanawiając się, ^: ; tak jak usiłuję to tutaj robić, czy Boga można wypowiedzieć w rozsądnym języku, który nie byłby ani ontólogią, ani wjatą, wątpimy implicite w formalną opozycję, ustalo-" ną przez Jehudę Halevi, a podjętą przez Pascala, między, z jednej strony, Bogiem Abrahama, Izaaka i Jakuba, przywoływanym bez filozofii mocą wiary, i, z drugiej strony, Bogiem filozofów; wątpimy, czy opozycja ta stanowi rzeczywistą alternatywę.

2. PRIORYTET ONTOLOGII I IMMANENCJI

5° Powiedzieliśmy, że dla filozofii zachodniej sens lub zrozumiałość pokrywa się z ukazywaniem się bycia, tak jakby samo bycie zwracało się, jako rozumność, w stronę jasności i stawało się intencjonalną tematyzacją w ramach doświadczenia. Tematyzacją, od której pochodzą albo do której są zdolne, do której śpieszą albo na którą czekają,

wszystkie możliwe odmiany doświadczenia. Problem bycia, czyli prawdy, wyczerpuje się w tematycznym wykładzie. Aie j^eir'"bycie jest przejawianiem się - jeżeli działanie bycia sprowadza się do ukazywania siebie - ukazywanie się bycia jest tylko ukazywaniem „tego działania”, to znaczy przejawianiem się przejawiania, prawdą prawdy. Tak więc w ukazywaniu się filozofia znajduje zarazem swoją treść i swoją formę. W swoim przywiązaniu do bytu do bytu lub bycia bytu - stanowi intrygę poznania i prawdy, przygodę doświadczenia między jasnością i mrokiem. Z pewnością właśnie w tym sensie stanowi ona duchowość Zachodu, gdzie duch jest równoznaczny wiedzy- Ale wiedza - myślenie lub doświadczenie - nie może być rozumiana jako odbicie rzeczywistości zewnętrznej w wewnętrznej duszy.. Pojęcie odbicia, metafora optyczna zaczerpnięta z bytów i ze stematyzowanych wydarzeń, nie jest dla wiedzy właściwe. Wiedzę w jej własnej istocie można zrozumieć tylko wtedy, gdy wychodzimy od świadomości, specyfika zaś świadomości znika, kiedy definiujemy ją przy pomocy pojęcia wiedzy, które już ją zakłada.

Tylko jako odmiana lub modyfikacja bezsenności, świadomość jest świadomością czegoś, zbieraniem wrażeń w byt, czyli w obecność, która - przy pewnym poziomie czujności, kiedy czuwanie musi przejawić się jako sprawiedliwość -jest dla bezsenności ważna¹..Bezsenność - czuwanie lub czujność - nie jest zwykłą negacją naturalnego zjawiska snu, ale pojęciem kategorialnym, bardziej pierwotnym niż jakiekolwiek oczekiwanie i niż jakiekolwiek otępienie antropologiczne. Na krawędzi przebudzenia sen styka się zjawą: choć próbuje od niej uciec, nasłuchuje I jawy, która mu zagraża i która go wzywa, która wymaga. Kategoria bezsenności nie sprowadza się ani do tautologicznego stwierdzenia Tego Samego, ani do dialektycznej negacji, ani do ekstazy tematyzującej intencjonal-nośd. Czuwanie nie jest równoznaczne z czuwaniem nad..., w którym poszukujemy już tożsamości, spoczyn-

1

Zob. Autrement qu'etre ou au-delń de Vessence, s. 195-207.