page0094

88 SZKOŁA JON8KA.

Widać z takiego postępowania największych filozofów, źe mit miał dla nich znaczenie nadzwyczajne, bo słusznie w nim upatrywali mądrość dawniejszych epok. Ale takie mity nie są teologią, bo nie. są naukowym systemem, są to resztki świętych tradycyj, które po upadku rodzaju ludzkiego i pierwszym buncie ocalały, niby rozrzucone kamienie wspaniałćj przedtem piramidy, a filozofowie chętnie niemi się posługiwali, aby więcćj dodawać powagi swoim argumentacyom. Powiedzieć więc z Lewesem, że Grecy byli pierwszym i jedynym narodem, który odłączył spekulacyą filozoficzna od teologii, czyli zerwał paski, na których teologia trzymała naukę, jest nie tylko czczym frazesem, lecz nadto nieprawdą. Nie tylko Platon i Arystoteles nigdy o czemś podobnem nie myśleli, przeciwnie, oni stworzyli naukę teologii Naturalnie, była to teologia przyrodzona, bo inaczej przed Chrystusem być nie mogło, ale była to zawsze nauka o Bogu, mająca według intencyi założycieli, przewodniczyć wszystkim naukom niższym. Została zaś ułożoną tak doskonale, że następne wieki nie wiele potrafiły do nićj dodać nowego, o ile ona bada Istotę Bożą, bez światła objawionego, tylko rozumem przyrodzonym.

Źe badanie Boga było zawsze głównem zadaniem filozofii,

0    tein powszechna panuje zgoda wśród filozofów greckich, z wyjątkiem kilku zdrożnych materyalistów. Empedokles, Heraklit, Parmenides, Platon, unoszą się nad wiedzą Boga, a jeżeli nie używają wyrazu »teologia*, rzecz same gorliwie uprawiają. Aby zbytecznie nie rozszerzać się, poprzestanę na Arystotelesie, którego sam Lew es uważa za największego przedstawiciela greckićj uczo-ności. Jeżeli kto, to on był powinien wydobyć spekulacyą naukową z pod opieki teologii, — on który według Lewesa wyprzedził Bakona i polegał na indukcyi i doświadczeniu ¹). Jednakże stało się przeciwnie, bo Arystoteles do dawnych części filozofii dodał nową, czwartą, tak zwaną »filozofią pierwszą«, którą teraz pospolicie nazywamy metafizyką, a z którćj wszystkie części filozofii

1    wszystkie nauki szczegółowe czerpać miały swoje główne zasady. Ta zaś pierwsza filozofia zajmuje się głównie przyczyną najwyższą, racyą wszystkiego co jest, t. j. Bogiem, skąd Arystoteles także czasem nazywa ją teologią, a jak wszystkie drugorzędne przyczyny znajdują swoje wytłumaczenie w przyczynie najwyższćj, tak

^J) Lew es: tamże sir. 407. 40S.

http://rcin.org.pl